Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Համարձակվում եմ զեկուցել, որ պարոն ֆելդկուրատն իսկապես չի սխալվել։ Երբ ես իսկական զինվորական ծառայության մեջ էի, ինձ այդ ծառայությունից ազատեցին ապուշության, հանրաճանաչ ապուշության համար։ Այդ բանի համար մեր գնդից ազատեցին երկու հոգու, ինձ և մեկ էլ մի ուրիշի՝ կապիտան ֆոն Կաունիցին։ Նա, պարոն պորուչիկ, փողոցով անցնելիս, կներեք արտահայտությանս, ձախ ձեռքի մատով քչփորում էր ձախ քթածակը, իսկ աջ ձեռքի մատով՝ աջը։ Վարժությունների ժամանակ նա ամեն անգամ մեզ շարք էր կանգնեցնում, ինչպես հանդիսավոր երթի համար, և ասում․ «Զինվորնե՛ր… է՜է՜․․․ նկատի ունեցեք… է՜-է՜… որ այսօր չորեքշաբթի է… է՜-է՛․․․ որովհետև վաղը կլինի հինգշաբթի… է՜-է՜…»։

Պորուչիկ Լուկաշը ասելու բան չգտնելով՝ ուսերը թոթվեց և սկսեց գնալ ու գալ Շվեյկի մոտով, դռնից դեպի լուսամուտը և լուսամուտից դեպի դուռը։ Այդ միջոցին Շվեյկը կատարում էր «աջ հավասարում» և «ձախ հավասարում», նայած թե պորուչիկը նրա որ կողում էր գտնվում,— և դա անում էր այնպիսի անմեղ տեսքով, որ պորուչիկը, աչքերը ցած խոնարհեց և, գորգին նայելով, ասաց մի բան, որ ոչ մի առնչություն չուներ տխմար կապիտանի վերաբերմամբ Շվեյկի արած դիտողությունների հետ։

— Այո՛։ Իմ տանը ամեն ինչ կարգին ու մաքուր լինի և չհամարձակվեք ստել։ Ես անազնվություն չեմ սիրում։ Ատում եմ սուտ ասելը և դրա համար անխնա կպատժեմ։ Հասկացա՞ք։

— Ճիշտ այդպես, պարոն օբեր֊լեյտենանտ, հասկացա։ Սուտ ասելուց վատ բան չկա։ Հենց որ մարդ սկսում է փչել, նրան կորած համարեք։ Պելգբժիմովի մոտի գյուղում Մարեկ ազգանունով մի ուսուցիչ կար։ Այս ուսուցիչը քարշ էր գալիս անտառապահ Շպերայի աղջկա հետևից։ Անտառապահը պատվիրել էր նրան ասել, որ եթե նա իր աղջկա հետ անտառում տեսակցություն ունենա, ապա ինքը, անտառապահը, հենց որ, ուրեմն, նրանց բռնի, հրացանով նրա հետույքը չկտրտած խոզաստևի ու աղի մի լիցք կմխի։ Իսկ ուսուցիչը պատվիրել էր անտառապահին ասել, թե այդ ամենը սուտ-մուտ բաներ են։ Սակայն ահա մի անգամ, երբ նա սպասում էր իր օրիորդին, անտառապահը բռնում է նրան և այն է ուզում է ասածն անել, բայց ուսուցիչն սկսում է արդարանալ, թե իբր ինքը ծաղիկներ էր հավաքում։ Մի ուրիշ անգամ ուսուցիչն անտառապահին ասում է, թե կոլեկցիայի համար բզեզներ է որսում։ Ու այդպես քանի գնում, այնքան ավելի փչում։ Վերջապես, վախից երդվում է, թե ուզում էր նապաստակ բռնելու թակարդներ դնել։ Այն ժամանակ մեր անտառապահը նրան չանթում ու տանում է ժանդարմների մոտ, իսկ այնտեղից գործը գնում է դատարան, և քիչ մնաց, որ ուսուցիչը բանտ ընկներ։ Իսկ եթե ճիշտ խոսեր, ընդամենը մի բաժին խոզաստև ու աղ կստանար։ Ես այն կարծիքին եմ, որ ավելի լավ է անկեղծորեն խոստովանել, իսկ եթե մի բան արել ես՝ գալ ու ասել, թե, համարձակվում եմ զեկուցել, արել եմ այսինչ ու այսինչ բանը։ Իսկ գալով ազնվությանը, պետք է ասել, որ դա հիանալի բան է, ազնվության շնորհիվ մարդ շատ առաջ կգնա։ Դա նույնն է, ինչ որ վազքի մրցության ժամանակ հենց որ մարդ սկսում է խարդախություն անել, րոպեապես մրցավազքից դուրս է ընկնում։ Ա՛յ, օրինակ, իմ հորեղբոր տղան։ Ազնիվ մարդ է, ամեն տեղ հարգում են, ինքն իրենից գոհ է և իրեն նոր ծնվածի պես է զգում, երբ անկողին մտնելիս կարողանում է ասել. «Այսօր էլ ազնիվ եղա»։

Այդ երկարատև ճառի րնթացքում պորուչիկը նստած էր բազկաթոռին և, նայելով Շվեյկի սապոգներին, մտածում էր. «Աստվա՜ծ իմ, չէ՞ որ ես էլ հաճախ այդպիսի անհեթեթություններ եմ դուրս տալիս։ Տարբերությունը միայն այն ձևի մեջ է, որով ես դրանք հրամցնում եմ»։

Այնուհանդերձ, չցանկանալով իր հեղինակությունը գցել, նա, երբ Շվեյկն ավարտեց իր խոսքր,— ասաց.

— Իմ տանը դուք պետք է շրջեք մաքրած սապոգներով, ձեր մունդիրը պետք է պահեք կարգին վիճակում և պետք է բոլոր կոճակները կարված լինեն։ Դուք պետք է զինվորի, և ոչ թե ոչ զինվորական բոսյակի տպավորություն թողնեք։ Զարմանալի է, թե ինչպես ձեզնից ոչ ոք չի կարողանում իրեն զինվորավարի պահել։ Իմ սպասյակներից միայն մեկն էր բարետես, բայց նա էլ ի վերջո գողացավ իմ տոնական մունդիրը և ծախեց հրեական թաղամասում։

Պորուչիկը լռեց։ Բայց հետո նորից սկսեց խոսել և Շվեյկին մի առ մի հիշեցնել նրա բոլոր պարտականությունները, ըստ որում առանձնապես ընդգծում էր, որ Շվեյկը պետք է հավատարիմ ծառա լինի և ոչ մի տեղ բերանից խոսք չթռցնի, թե տանը ինչ է կատարվում։

— Ինձ մոտ դամաներ են լինում,— ընդգծեց նա։— Երբեմն դաման մնում է գիշերելու, եթե ես հետևյալ օրը ծառայության չպիտի գնամ։ Այդպիսի դեպքերում դուք սուրճը մեզ պիտի մատուցեք անկողնում, բայց միայն այն ժամանակ, երբ զանգը կտամ, հասկացա՞ք։

— Ճիշտ այդպես, հասկացա, պարոն օբեր-լեյտենանտ։ Եթե ես անսպասելի մտնեմ սենյակ, ապա հնարավոր է, որ դա այս կամ այն դամային դուր չգա։ Ես ինքս էլ մի անգամ մի օրիորդ էի բերել մոտս, իսկ աղախինս սուրճը բերեց անկողնում մատուցելու, հակառակի պես, հենց այն ժամանակ, երբ մենք շախին զվարճանում էինք։ Աղախինս վախից սուրճը թափեց վրաս ու ամբողջ մեղքս խաշեց և դեռ ասաց. «Բարի լո՛ւյս»։ Իսկ ես հո գիտեմ, թե ինչ պետք է անել, երբ դաման մնում է գիշերելու։

— Շա՛տ լավ, Շվեյկ։ Դամաների հետ մենք պետք է շատ տակտով վարվենք,— ասաց պորուչիկը, որի տրամադրությունը սկսեց լավանալ, քանի որ խոսակցությունը վերաբերվում էր մի բանի, որ զբաղեցնում էր զորանոցից, վարժադաշտից ու թղթախաղից հետո ազատ մնացած նրա ամբողջ ժամանակը։

Կանայք պորուչիկի բնակարանի շունչն ու հոգին էին։ Նրանք նրա համար ընտանեկան օջախ էին ստեղծում։ Նրանց թիվը մի քանի դյուժինի էր հասնում, և նրանցից շատերը այնտեղ գտնվելիս ջանում էին բնակարանը զարդարել ամեն տեսակ զիզիբիզիներով։