Кайту

Авыл белн идар итче ч кеше бар. Колхоз рисе, читауат м бригадир. Читауат ул кергн-чыккан акчаларны чутлап кнслрд утыра. Рис эрерк мсьллр буенча эшли м кешелр арасында бик еш булмый. Халык белн иг-и эшлче кеше – бригадир. Качкыны бригадиры – Барый Васил улы Борханов, Герман сугышында аягын имгтеп кайткан илле яшьлр тирсендге ир. Халык аны з артында Барбос дип йрт. Ул та тишеге белн авылны бер очында пйда була да капка саен туктап сгенерг тотына:

– Эт ялкаулары! Кояш лл кайчан калыкты бит инде, сез ле иртнге ашны да ашамагансыз. Нрс, коммунизм килгнен ктеп ятасыз мени, агыра сарыклар? зе ген килми ул, аны яулап алалар. ыен беткн баш. Ниг кич башлаган эшегезне бетереп кайтмадыгыз? Ата башы дип кайтып киттегез мени кояш та батмас борын? Бген тшк кадр эшлп бетерегез. зем барып тикшерм. Тшк кадр бетмс, начар эшлнгн булса, труддин д юк сезг, икмк т юк. Эшлмисез икн, ашамыйсыз. Ятыгыз, н, к ткгезне флн нрссен суырып. Аладыгызмы? Бген д кичге эшегезг чыгасыз. Ярты сгатьтн шунда булмыйсыз икн, кичге труддинегезне сызып ташлыйм, анагызны сатыйм нрслр.

Шуннан ул икенче йортка кч. Кереп ишеклрен дбердт, зе кычкыра:

– Нрс, кп-кндез ишек элеп утырасыз? Трмдге кебек. Трмне сагынсагыз, хзер чакыртам киркле кешелрен. Флн нрсгездн сйрп алып китрлр. Ачыгыз ишегегезне! Кем бара бген сезне чен колхоз эшен? Кара син аны, киенмгннр д бит алар, ялкау трелр. Дньяны бтен ялкауларын ыеп, урман эчендге лт базына илтеп ташлыйсы гына калды хзер. Эшк чыга белсезме сез, эт аннар? Или сезне чен аксак аягым белн мин селкенеп йримме? Тиз ген басуга менегез. Чп утарга кирк. Чпне и уган ирен сезне чен калдырдым, тмуг кислре. Бген кичк эшлп чыксагыз икелт труддин язам, булдыра алмасагыз – дртлт кисм. Ктегезне кулыгызга тотыгыз да тиз ген басуга элдертегез. Бер аягыгыз монда, икенчесе тегенд булсын.

Хуаларны шулай аякка бастырып, эш кушкач, чираттагы йортка кч. Авызындагын эт ыярлык тгел инде аны. Тик беркем д каршы тшми, аркылы сз йтми. Аны сзлрен тылый-тылый ыеналар да эшк чыгып китлр. Чнки Барбос кабхать телле булса да яхшы келле кеше. з эшчелрен колхоз рисеннн д, районнан килгн трлрдн д рнеттермск тырыша. Гаебе булганнарны да яклап калырга ай эзли.

Бер млне рге оч Зйнп апа бер уч бодай урлап тотылгач та шушы Барбос трмдн алып калды.

– Гаебе юк аны. Мин алырга рхст иттем, – диде ул районнан килгн трг, – нксе лем хленд, берсеннн-берсе кечкен биш баласы бар. Ачыгалар. Крлт терерг мени аларны? Мин дрес эшлвем шиклнмим. Икенче кнне Зйнп планын икелт арттырып тде.

– Длт милкен з белдегегез белн таратырга сезне хакыгыз юк, – дип каршы тште район трсе, – Сезг андый хокук бирелмгн.

Барбосны моа исе д китмде:

– Бу длт милке тгел, – диде ул корыч тавыш белн, – Бу аны труддинг бирел торган икмге хисабына.

Авыл халкыны Барбос яклы икнен сизенгн район трсе сз озайтып тормады, юл куярга булды. Шул хакта сзен йткч, халык та аны алкышлады. Барбос ул труддин икмге хисабына дип болай гына йт инде, алып калмый, аны ише нрслр белн вакланып тормый. Шуа авыл халкы аны санга суга, нинди начар сзлр белн ген скс д карышмый, ул йткнне тылый. Район трлре д артык бйлнеп бармый, чнки колхозны крсткечлре яхшы.

Барбос кн саен кояш чыгыр чыкмастан авыл очында пйда була. м авыл халкын уятып эшк ибр. Аннан со зе д басу-кырларга, ктлеклрг барып эшчелрене хл-хвлен белеш, проблемалары булса хл ит, тртип бозсалар эт итеп сгеп кит.

Лкин сугыш башланганны икенче кненд Барбос та тишеге белн кренмде, авыл кте киткч кен пйда булды. Анда да й ишеген кагып, аты-юлы белн сгенеп гомер ткрмде. Бген ул бик тртипле м итагтьле иде. Хтта кешелрдн беркадр кыенсынган, зен гаепле итеп сизгн кебек т тоелды. Сак кына итеп ишеклрне какты да хуа чыккач:

– Исн-саулармысыз, туганнар! – дип кзлрен яшерде, – Сезне йд арысландай ирлр бар бит инде. Бген сгать тугызга юл биштрлрегезне зерлп кнслр янына ыелырга кирк булыр. Хрби комиссарияттан киллр. Ашыгыч мобилизация игълан иткннр. Тшк кадр к китрг кирк булачак.

Ул шулай й беренч йреп алатып чыкты. Эш турында бернрс д сйлнмде. Ирлре, балалары сугышка киткнд хатын-кызлар, аналар басуда калмасын, дигндер инде. Аны сзлрен д трлеч кабул иттелр. Кемнрдер мосу гына баш какты, кемнрдер сыгылып кына елап ибрде, кемнрдер башына суккандай исгерп калды.

– Нишлп шулай тиз, сугыш кич ген башланды бит? – диючелр д булды.

Барбос аларга хлне сабыр гына алатырга тырышты:

– Фашистлар бик зур кч белн м иткннр, аларны туктату чен бик кп кеше кирк. Ашыгыч рвешт. Югыйс, монда килеп итлре д бар.

Барбос ткннн со авыл хрктк килде. Барлык йортларны да мора торбасыннан ттен чыгарга тотынды. Урамда бер кршесеннн икенчесен чапкан хатын-кызлар, бала-чагалар пйда булды. Бераздан биштр ктргн ир-егетлр д кренде. Алар кайда берн-срн, кайда тркем-тркем булып ыелышып тордылар да урам буйлап киттелр. Тнзилне и гапк калдырганы – ирлрне икег блене булды. Беришлре салмак кына атлап кнслр ягына юнлде, беришлре ашыга-ашыга урман ягына китте. Кнслр янында кп кешелек тркем хасил булды. Урманга ашыгучылар да шактый иде.