Камандзіроўка ў сваім горадзе

— Шчырасць у інтарэсах Самсонава,— сказаў капітан,— толькі тады, калі ён непасрэдна ў злачынстве не ўдзельнічаў, не збываў крадзенага. Ты, Павел, упэўнены ў ім?

— Каб чуць допыт…— Я разумеў, што мая колішняя ацэнка Алега аказала пэўны ўплыў на рашэнне Пугацэвіча, і зараз, хоць я мо і памыліўся, паправіць што-небудзь было цяжка. Таму адказаў не адразу.

— Ты сустракаўся з ім, калі пра допыты яны яшчэ не задумваліся,— працягваў капітан.

— Самсонаў, упэўнены, думаў.

— I піў, гуляў…

— Глушыў страх, так мне здавалася.

— Быццам астатнія не баяліся?

— Лебедзеў лічыць, што яго розуму хопіць, каб перахітрыць дзве міліцыі. Грыгаровіч над такімі праблемамі не ламаў галавы. Шумейка, гэта вы таксама бачылі, не адчувала за сабой віны.

— Што ж прымусіла Самсонава далучыцца да злачынства, хаця б ускосна?

— Няма ў чалавека свайго «я».

— Хліпка, лейтэнант.

— Паспрабую расшыфраваць. Няўстойлівы, з тых, каго вядуць. Вядзе Люська, якой заўсёды мала грошай. Павёў Лебедзеў, якому Алег спатрэбіўся і для шырмы, і для сувязі з самымі рознымі людзьмі.

— Дзіцятка…

— Розум, характар вызначаюцца не ўзростам. Гэта, бадай, ўсё. Магу, праўда, дадаць, што бяздумнае жыццё з рэстаранамі і жанчынамі засмактала Самсонава, але гэта будзе ўжо банальны вывад. А ўвогуле не павінен быў ён маніць. Хіба толькі не ўсё ведаў. Але Сямён не такі ўжо канспіратар. Без сувязей Самсонава яму было не абысціся.

3 вуліцы ў пакой свяцілі ліхтары, і сплюшчаныя шырокія залацістыя плямы, перарэзаныя аконнымі рамамі, нерухома ляжалі на сценках пад самай столлю. Яны нагадвалі пра позні час, пра заўтрашнія, або, дакладней, ужо сённяшнія турботы. Але я не асмельваўся напамінаць Сяргею Антонавічу пра гэта. Неўзабаве ён і сам падумаў пра іх, бо асцярожна, быццам баючыся пабудзіць прыціхлую гасцініцу, павярнуўся на бок і прыглушана прамовіў:

— Усё-такі давай, лейтэнант, пакімарым.

— Тым болей што за нас бегае сталічны вышук,— люблю пакідаць апошняе слова за сабой. Хаця з задавальненнем пагаварыў бы яшчэ.

А назаўтра ўсё адбылося да будзённага проста. Праўда, гэта, калі ўзяць наш рапарт, у якім быў пададзены толькі канчатковы вынік. Так ці інакш, але ўжо ў дзесяць гадзін мы ведалі не толькі камісіёнку, дзе прыёмшчыцай была Вераніка, але і яе хатні адрас. Цяпер трэба было вырашыць: ехаць да Веранікі зараз жа або сустракаць у магазіне, які адчыняўся ў адзінаццаць гадзін.

— У магазіне,— прапанаваў я.— 3 Сямёнавымі рэчамі. Бо мог ён пакінуць іх у камеры захоўвання.

— Камісіёнкі маюць спіс і апісанне рэчаў, якія знаходзяцца ў пошуку,— не згадзіўся са мной Сяргей Антонавіч,— прыёмшчыца пра гэта ведае і не захоча рызыкаваць, асабліва калі яна з Лебедзевым у змове.

— Дык навошта яна Сямёну?

— На тое ж, можа, што і Самсонаў,— задумліва сказаў Пугацэвіч.— Сувязі. Яна можа прадаць што хочаш, мінаючы магазін.

— То едзем да Веранікі! — ускочыў я.

Мая гарачнасць выклікала ў мінскіх таварышаў усмешку. Мне стала ніякавата, і я зноў сеў, падумаўшы, што ні Лебедзеў, калі ён там, ні Вераніка нідзе не дзенуцца — за імі, напэўна, паглядваюць.

— Пайшлі,— падняў мяне Пугацэвіч,— не будзем цягнуць.

Дзверы нам адчыніла невысокая дагледжаная жанчына. Яна здзіўлена глядзела на трох незнаёмых мужчын.

— Грамадзянка Доўнар? — спытаў Пугацэвіч.

— Та-ак,— няўпэўнена, нібы сама сумнявалася ў гэтым, адказала жанчына. Нейкая разгубленасць адбілася на яе твары.— Што вам?

— Дазвольце зайсці,— капітан паказаў пасведчанне.

Пакуль мы таўкліся ў невялікай цеснай прыхожай, пачуўшы галасы, з пакоя выглянуў Лебедзеў. Пазнаўшы мяне, пэўна, зразумеў, што тут адбываецца. Ён на імгненне застыў. Я ўпершыню бачыў, як выцягваецца ў чалавека не то ад здзіўлення, не то ад страху твар. Аднак гэта было толькі кароткае імгненне. У наступны момант Сямён ужо выглядаў быццам бы звычайным — самаўпэўненым, нахабным. Вось толькі вочы падводзілі — у іх адбіўся дрэнна прыхаваны страх.

— Паэт,— сказаў ён абыякава, нават машынальна,— аператыўна дзейнічаеце.— Саступіўшы ад дзвярэй, ён даў дарогу Вераніцы.— Цягні, старая, шмоткі. Шкада, сарвалася.

I вось мы ў машыне. Вяртаемся назад. Лебедзеў сядзіць паміж мной і Пугацэвічам. Ён яшчэ не здагадваецца, якую ролю выконваў я дагэтуль. Пэўна, думае, што па яго мяне паслалі як асабіста знаёмага. Можа, гэта яго неяк абнадзеіла? Ва ўсякім разе, Сямён стараецца прадэманстраваць, што да свайго краху ставіцца іранічна.

Мы не перапынялі яго. Мне было цікава паназіраць, як паводзіць сябе банальны злодзей, поўны прэтэнзій на інтэлектуальнасць. Сяргею Антонавічу гэта было не дзіва, і яго маўчанне толькі падкрэслівала нікчэмнасць злачынца.

Нейкі час Лебедзеву ўдавалася пыжыцца, напінацца. Ды злачынца ёсць злачынца, і яго сутнасць не залежыць ад колькасці скончаных у школе класаў і прачытаных кніг. Схоплены за руку, Лебедзеў не шкадаваў аб зробленым, не каяўся. Ён спрабаваў перакласці хаця б частку віны на тых, каго нядаўна называў сябрамі і хто на самой справе былі яму толькі хаўруснікамі.