Камандзіроўка ў сваім горадзе

Уладзімір ШЫЦІК

КАМАНДЗІРОЎКА Ў СВАІМ ГОРАДЗЕ

Аповесць

1

Ніколі не думаў, што тая невялічкая нізка маіх лірычных вершаў пра родны кут і каханне, з якіх, напэўна, пачынае кожны ўдалы і няўдалы паэт, бо пра што яшчэ мы ведаем, раптам займее дачыненне да крыміналістыкі. Не прыйшло мне гэта ў галаву нават тады, калі мяне выклікаў начальнік аддзела падпалкоўнік Янушкевіч, і я, зайшоўшы, убачыў у яго руках часопіс, разгорнуты на старонцы з маімі мініяцюрамі і партрэтам. Зрэшты, я служыў у абласным упраўленні ўнутраных спраў менш месяца і падумаў, што начальства, усебакова вывучаючы мяне, натрапіла на мае вершы. Аднак, як я ўжо ведаў, Пётр Пятровіч быў не з тых, хто любіць пагаварыць проста так, без дай прычыны, і таму крыху здзівіўся, пачуўшы кароткае: «Пішаш?» У яго голасе не чулася іроніі, звычайнай, калі ён лічыў, што ты займаешся глупствам, не было і спагады, заўсёднай, калі тваё захапленне нечым пабочным, не службовым, яму падабалася. Сёння Пётр Пятровіч быў проста сур’ёзны і неяк дапытліва, нібы бачыў упершыню, паглядаў на мяне. Таму я, замест таго каб прамаўчаць, нечакана для сябе паскардзіўся:

— Нарыфмуеш тут…

Позірк Янушкевіча памякчэў.

— Ну-у, ну-у, мастацтва патрабуе ахвяр. Спі паменей, напрыклад.

Можна было сказаць, што, дзякуючы яго, Пятра Пятровіча, клопатам, я і так не надта многа маю вольнага часу. Ды навошта? У сышчыкі не ён мяне падахвоціў, долю сабе я сам выбраў. I я ўспомніў, што не скарыстаў такі добры прыём падтрымаць гаворку, нічога не сказаўшы,— паціснуць плячамі.

— Не тузайся,— усміхнуўся начальнік, няйначай, зразумеў мае хітрыкі.— Сядай.

Ён склаў часопіс, прыгладзіў зверху далонню і, не адымаючы рукі ад вокладкі, сказаў:

— Колішнія паэты, было, у кафэ пісалі.

— Муза гарэлку таксама паважае,— прамовіў я гэта не жартам, у тон падпалкоўніку, а сярдзіта.

— Хопіць з цябе і чорнай кавы,— не зважаючы на мой тон, цярпліва вёў нешта сваё Янушкевіч.— У кафэ падаюць яе ў маленькіх кубачках. Адзін-другі сэрца не папсуюць і галаву не затуманяць.

Падпалкоўнік папярэджваў яшчэ, каб я не заглядаўся на бар з заморскімі бутэлькамі і да тутэйшых дзяўчат не вельмі заляцаўся, а мне з кожным новым яго словам рабілася не па сабе. Рэстаранным хлопчыкам я ніколі не быў, і такі ўступ, бо не дзеля жартаў выклікаў мяне начальнік, хутчэй за ўсё прадвяшчаў не галавамыйку, а нешта іншае.

Пётр Пятровіч, аднак, не спяшаўся. Ён адсунуў часопіс і на яго месца паклаў распухлую шэрую папку.

Маё сэрца ёкнула. Гэта была тая самая папка, якую нядаўна па загаду начальніка ўпраўлення перадалі нам з Цэнтральнага райаддзела. Ляжала ў ёй справа аб кватэрных кражах, якія не здолелі раскрыць нашы калегі. Няўжо Янушкевіч думае, што менавіта я падатру нос райаддзелаўскім крыміналістам? Сэрца ёкнула другі раз, і мой нос мімаволі нацэліўся на столь. Але я тут жа спахапіўся. Гонар гонарам, ды, шчыра кажучы, было шкада ўласнай галавы: справа знаходзілася на кантролі генерала, якому ўжо скардзіліся абрабаваныя грамадзяне.

Напэўна, на маім твары ўсё-такі акрамя задавальнення адбілася і прыкрасць, бо Пётр Пятровіч уедліва зазначыў:

— Яму, бачыце, Пегаса падавай, спутанага. Не, сам лаві, сам потым і прыручай.— I імгненна спахмурнеў: — Зараз збяруцца таварышы, абмяркуем.

Што ні кажыце, а калектыўная адказнасць — гэта не асабістая. Я падбадзёрыўся. Усё быццам бы станавілася на сваё месца: Пётр Пятровіч выклікаў мяне раней за астатніх, каб пагаварыць пра мае вершы. Гэта мне спадабалася, цешыла самалюбства. На супрацоўнікаў аддзела капітана Пугацэвіча, старшага лейтэнанта Шульжыка і нават на следчага Акуліка, якія адзін за адным заходзілі ў кабінет, я паглядаў ужо ўпэўнена і крыху паблажліва. Аднак, як толькі пачалася дзелавая частка, я адразу забыўся на сваю фанабэрыю.

Краж, аб’яднаных у адну справу, было дзве. Бадай, дакладна ўстаноўлена, што адна з іх, на Падлеснай вуліцы, зроблена раніцай з дзевяці трыццаці да адзінаццаці гадзін. Злачынцам у спрытнасці не адмовіш. Слядоў сваіх не пакінулі, ва ўсякім разе нам пакуль не было за што зачапіцца. Дзейнічалі ўпэўнена: правяралі шафы і шуфлядкі, выварочвалі кішэні касцюмаў і паліто. Бралі ўсё, што мела нейкую каштоўнасць,— ад футравых каўняроў да імпартных лязо. Рэчы склалі ва ўзятыя тут жа балонневую сумку і невялікі чамаданчык. Ды не гэта, характэрнае і для шэрага іншых кватэрных краж, насцярожвала. Вельмі ўдала быў выбраны момант для злачынства. Вядома, раніцай большасць людзей заўсёды на працы. Але тут, як на тое, дзве сям’і з пад’езда, у якіх былі дзеці-школьнікі і бабулі, напярэдадні паехалі ў адпачынак. Дасведчанасць злодзеяў здзіўляла. Гэта магло быць супадзеннем, але магла быць і наводка.