Кии биирдэ олорор

– Баыыба, Эрээс Ксткнэбис, км иин. Крсххэ диэри.

Олбуор кэтэинэн атын уулуссаа тахсан баран, Соболев р тыынна: “Крсххэ диэри”. Аны эигини кытта крсбэтэх кии чгэй этэ…”

Сарсыныгар Соболев наар киэээи крстн санаан сырытта… “Крср курдук крс…” Ити хайдах крс диэн эппитэ буолуой? Мин хайдах крстэлээбиппин кини хантан билэр?”

лэтиттэн кэлэн ааан баран, Соболев остуолугар олорон крд, хоугар хаамыталаан тэпсэнээтэ. Хайдах да уоскуйбата. Лаппа киээрэ быыытыйда – туох да биллибэтэ. “Били сатана баччааа диэри кэлбэтэ. Хайыы-йэ туппуттара буолуо дуо? – диэн Соболев эрэх-турах санаан олордо. – Оннуга чгэй этэ. Оо, оннук буоллар… Ол эрээри оччоо ГПУ киитэ тоо миигин “…крс” диээй? Кэбис, диээ дааны. Кими, хаан хаайалларын ол миэхэ дакылааттыы сылдьыа дуо?”

Бириэмэ кутуйах хаамыытыныы сыылынна. Соболев олоро-тура сатаан баран тулуйбакка сытта. Сонун брннэ. Утуйбатахха дылы этэ да, утуйбут эбит. Эмискэ сонун сирэйиттэн хастыы тардыбыттарыттан уугунна. рдгэр бэргээлээх тб ткйбт: Такыров…

– Эмиэ утуйан кскй сытаын дуу?

Соболев хараын симнэ. Баар, бу мк тл ини. Аныгыс хараын аыытыгар туманныы стэн хаалыа.

– Тур! Тура тарт!

Тл буолуо баара дуо: тымныы илии Соболевы уолугуттан садьыйталаата.

– Тиэтэй! Тргэнник! Хойутаатым.

Соболев уолугун кннрнэн туппахтанна.

– Сорудахпын толорду дуо? Аал!

– Суох… – Соболев оронугар олордо.

– Суох даа? Эн оонньуу оостоун дуу, тугуй?

– Мин… сарсын… сарсын…

“Били ЧК-лар мэлийдилэр… Миигин соруйан бу ыкка сиэтээри…”

– Иит, трус! Кн сарсыны ааспакка бул! Тиэх болдьох – сарсын. Кн-дьыл ыраатта. Сарсын эбэтэр… – Аргыылап Соболевы уолугуттан харбаан сирэйигэр ыкса тарта. – йдт дуо? Слизняк!

Эмискэ кэннилэригэр саа хабылынна:

– Илиигитин ууну!

Аргыылап, Соболевын ыыктан кэбиээт, сиэбин харбаммытынан эргиллэ биэрдэ. Бэстилиэттэр хара айахтара кини срэин туулаан ааспыттар. Аргыылап илиитин уунуохтуу даллайан иэн, аттыгар турар бэстилиэттээх киини саннынан киэр хаыйан, ааа ыстанна. Онуоха аан диэки тохтообут кии атаын тоуйан биэрдэ. Аргыылап, онтон инэн, муостаа сирэйинэн умса барда.

Ити барыта чыпчылыйыы тгэнигэр буолла. Крх бэтэрээ иккэрдинэ илиитэ кэдэрги кэлгиллибит Аргыылабы умса анньан таырдьа тааардылар.

Ойуурап (аан диэки кини турбут эбит) сс да илиитин уунан даллайан олорор Соболевка кэллэ.

– Тэр-тэр… – диэтэ уонна аргыый эбэн эттэ: – Сарсын 12 чааска бииэхэ кэлээр.

Олбуор аана сабыллыбытыгар Соболев кириэстэнэн сапсынна уонна, ону йдн, дьиибэргээтэ: кии иэдэээ тбэстэин аайы таараны итээйэрэ бэргээн иэр баайыта дуу?

Н кнгэр Соболев лэхтээх кэмигэр ГПУ-га тиийдэ. Быа Ойуурап хоугар аардылар. Сотору биир тн иигэр хайдах эрэ кырыыламмыкка дылы сирэйдэммит Аргыылабы ааллылар. Кини Соболевы батары крбтнэн киирдэ. Ол крттэн Соболев кхснэн кымырдаастар сырсарга дылы гыннылар.

– Кырасданьыын Суобалап, крдргн хатылаа.

Соболев били бээээ суруйан биэрбитин быыта-орута хос эттэ.

– Кырасданьыын Аргыылап, ити кырдьык дуо?

– Суох!

– Тоо?

– Суох!

– Кырасданьыын Суобалап, эн эппиккин бигэргэтэин дуо?

– Бигэргэтэбин.

– Кырасданьыын Аргыылап, Суобалап этэрэ кырдьык дуо?

– Суох!

– Эн киниэхэ сылдьыбыты дуо?

– Суох!

– Киниэхэ сорудах биэрбити дуо?

– Суох!

– Сымыйалаама. Кэлин сырыыгын бииги бэйэбит илэ харахпытынан крбппт, эт кулгаахпытынан истибиппит. Оннук буолбат дуо?

– Суох!

– Хайдах эн халба курдук “суохтан” атыны билбэккиний? Онтукам быыыа дии саныыгын дуо? Саараныма, Аргыылап. Мэлдьээин дааны трбнээл дьлттэн син биир куотуо суоа, – Ойуурап туран бэттэх кэллэ. – Билинэин дуу, суох дуу?

– Суох!

Ойуурап, эргиллэн иэн, конвойдуур саллаакка илиитин таынан садьыс гынна:

– Илдьи. сс йдннн.

Аргыылап ааа тиийэн тохтоото, хараын быыччы крн, Соболевы тобулу одуулаата уонна тииин быыынан сыыйда:

– Иуда…

Соболев, тахсан туманнаах уулуссанан хааман иэн, Аргыылап хсбтн санаан сонньуйда: “Иуда, ээ. Соболев эйигин уган биэрбитин ким да билиэ суоа. Ол чахчы эйигин кытта стэ. Бу кн сиригэр кылаабынайа – сатабыл. Мин сатаатым да, уорбалааынтан, хаайыллартан быыанным, кл чыычаах оото буолан кттм. сс махтал ыллым. Оттон эн, т да андааргын кэспэтэргин, т да хорсуннук тутуннаргын, стэргин, сарсын биир буулдьа аылыга буолуо. йн эн трн сылдьыбыккын букатын умнуохтара. Сири кытта сир буолуо. Т да геройдуу лбт иин. Суох, лбт геройдааар тыыннаах Иуда ордук. Быдан ордук!”

9

Кыыча рэин кэнниттэн дьиэлээн салбынаан истэ.

нрг комсомольскай мунньахтан ыла кини тосту уларыйда. Сытыы-хотуу бэйэтэ сыппаата, клэрэ-оонньуура сттэ. Иккис курстар рэнэр хосторуттан сааскы срээннии кылыгырайар дьэкир кл ииллибэт буолла. Чаылхай сарсыарда кн клмн крс налыйар сибэкки тымныы тн сэбирдэхтэрин трнэрин кэриэтэ Кыыча, санаатын-оноотун иигэр кистээн, кумуччу туттан сырытта. Кими да кытта сэлэспэт, сэндэлиспэт. рээр соотоун кэлэр, соотоун дьиэлиир. Учууталлар уруогун ыйыттахтарына, скртн эрэ хардарар. Бииргэ рэнэр оолоро дааны, кини туругун йдр дьон быыытынан, киниэхэ сигэммэттэр, кинини саарда сатаабаттар. Бары туох да уларыйбатаын курдук тутталлар. Арай Томмот мунньах буоллаын сарсыныгар, рэх кэнниттэн, аргыстааары ситэн кэлбитэ. Ону Кыыча, сблээбэккэ, тоуйдук ыйыппыта:

– Туох баарый?