Кии биирдэ олорор

Суонда таараа андаайыа этэ: трппт аата кыыын хараын далыгар киллэрдэинэ эрэ саныыр быыылааа. Оттон кини мэлдьи саныыра: тнн-кнн… Тн тээн кинини кытта тэбис-тээ оонньуура. Арыт кыыс алдьархайга тбэстэинэ быыыы сатаан ийэ-хара клнэ саккыраан ууктара. Кнс туохтан эмэ хомойдор, туоххаыйдар эрэ Кыычаны саныы тэрэ. Оччоо хараа сырдаан, кхс кэээн кэлэрэ. Хантан эмэ ыраахтан тнннэинэ, балаан иигэр кыыы хараынан крдбтнэн киирэрэ. Кыыча барахсан, кинини крт: “Оо, Суон-таа… Иэхэй! Иэхэй!..” – диэн чакынаабытынан бу утары срэн далларыйан кэлэн атаын кууа тэрэ. Суонда ханна эмэ сырыттаына кистээн кэии аалар идэлэээ. Онтукатын оотугар эмиэ дьон крбтгэр биэрэрэ. Кыысчаан барахсан ону кистиир наадатын букатын йдбт этэ. Биирдэ Суонда тойонунаан ыаллыы нэилиэк баайыгар ыалдьыттаабыттара. Онно аыы олорон, кини биир тооромос саахары айаар илдьибитэ буолан иэн сиэбигэр тэрбитэ. Сарсыныгар онтукатын сиэбин кириттэн ыраастаан рбэхтии, имэрийэ тэн баран Кыычатыгар биэрбитэ. Кыысчаан ону кмллээн кучугурата сылдьан: “Суонтаа миэхэ саахар биэртэ-э…” – диэн айдаараахтаабыта. Аата саахары былдьаан ылан ооххо бырахпыта: “Пахай, бу хара балах кирдээи айаххар уктаын дуо! Ооо ону-маны биэрбэт буолу!” Кыыча онуоха ытаан айдааран турбатах дуо! Эин араас улахан кууок саа саахары аалан лтэ сатаабыттара. Кыысчаан онтукаларын крн да баарбатаа. Биир кэм ытыы-ытыы ооххо талаара: “Суонтаа саахарын аалы!.. Суонтаа саахарын аалы!..” Оннук…

Барахсан кмскээ диибин диэн. Аргыылап былыр биирдэ от тиэйэр саа хатыс т сыараа алас сгэ биитигэр тбээн быа ыстаммытыгар кыыырбыта, Суонданы нт ыххайбыта: “Тугу да харыстаабаккын! Хараы тээ ыстаммыта дуо? Тоо крбтххнй?!” Суонда аарынан тыл быктарыа баара дуо, саата суох буруйданан умса крн турдаа дии. Онуоха Кыыча срэн туотарыйан кэлбэтэх дуо! Кэлэн, Суонданы илиититтэн харбаабытынан аатыттан быыыы тсптэ уонна, быыкайкаан атаын сыыынан дибдигирии-дибдигирии, умайыктаммыта: “Суонтааны эн ммэ! Эн кргйдээмэ! Мин Суонтаам. Эйиэнэ буолбатах. Мин Суонтаам! Мин кырбатыам суоа! Эн киэр бар!” Оо, онно сыччыый сыыа кыыыран чорбойбут уоун, уоттаммыт хараын! Бэл улуус бтннтэ куттанан утары крбт Аргыылаба соуйан ах баран чыпчылыныы турбута. Суонда сонно таырдьа ыстаммыта уонна, уйадыйан, айманан, кыс мас кэтээр саан олорон ытаабыта…

Ол бэйэтэ бу билигин Кыычата барахсаны хараын уутунан сууннаран тиэйэн иэр. Кини атын хайыыр да кыаа суох. Тойоно оннук дьаайбыта. Ону толордоуна эрэ сатанар.

Суонда уончалаах уолчаан эрдэинэ аата-ийэтэ лн тгрк тулаайах хаалыаыттан Аргыылап илии-атах киитэ буолбута. Онтон ыла бу орто дойдуга эр таарата, рдк суута, муур тойоно – Аргыылап. йдрн тухары наар кини лэтин лэлиир, мэлдьи кини дьаалын толорор. Оо эрдэиттэн оонньор буолара чугаыар диэри кини биирдэ дааны тойонун тылын быа гына илик, кини дьаалын биирдэ эмэ кэспит аньыыта суох. Онон Аргыылап кинини таас хайа кэриэтэ эрэнэр, кинини муура суох итээйэр. Итиэннэ Суонда тойонум миигин куааннык тутар диэн сэргиэн эмиэ сатаммат. Кини атын баайдар хамначчыттара быстан-ойдон, дьдьэйэн-дьаарайан, илбирийэн сылдьалларын крр. Аыахтарын астара, таныахтарын таастара суох буолар. Суонда билиитэ куртаа кураанахсыйа, санна килэйэ илик. Ол эрээри Аргыылап ама кинини биир оойор айаар аатыа суоа дуу? Суонда саллар сааыгар лэ бн лэлээтэ ахан. лэлэтиэхтэрин баардахтарына, оннооор клр оуун хадаалыыллар. Суонда лэтэ айаын уон, сс тгл бктр ини. Аргыылап биир таммаы кумахха куппатах обургу буолуо. Оо, обот, исэ баас чааынан баардыы кырдьаас. Барыырарын туугар кими дааны хаанынан ытатарын, ыал устун ыытарын кэрэйбэт кии. Чэ ол кини эрэ да буолуо дуо: бэйэ бэйэни торон бр кэриэтэ хадьыктаыы бу орто дойду адьыната быыылаах. Ким кстээх, ким птээх, ким сытыы тиистээх – ол быраап. К, б, тиии дааны Аргыылапка айыы таара биэрэ тспт ахан…

Онон хамначчыппын диэн сэргиэи кэрэгэйгэ дылы. Оттон ол Суонда йэтин-сааын тухары бэйэтэ анал алаа дьиэлэммэтээ, аал уоту оттубатаа, хотун ойох хоонньун билбэтээ, тртр оону тлклбт, иитэр сн крлээбэтээ, наар баай ыал холумтанын кэтээн ааардас аналламмыта дьылата, ыйааа оннук буоллаа дии. Ону хайыа баарай.