Кии биирдэ олорор

Суонда таырдьаттан киирэригэр кыыс кыра эрдэинэ “Суонтаа!..” диэбитинэн утары срэн далларыйан иэрин субу хараар кррг дылы гынна. Кыысчаан тбтн минньигэс сыта муннугар субу биллэн кэллэ. Устунан кини кээриитэ аыйан барда. “Ммэ, хоргутума даа, чыычааыам. Оо, олох кыалата арааы, кии йбэтэин-ахтыбатаын дааны оотторон эрдэин. Таара крр, мин маннык буолуон букатын баарбатаым. Кыыырыма даа, тоойуом…”

Суонда, кхс улам нксйэн, тбт улам санньыйдар санньыйан истэ…

Бу хам кэлгиллэн сытан Кыыча санаата бтннтэ кэннигэр. Кэннигэр – туманынан оргуйа хаалбыт куоракка, техникума, бииргэ рэнэр оолоругар. Кини трнэн тннбэт суолугар киирдэ быыылаах. Аата аны кинини ытарча ытыыттан ыыктара биллибэт. Манан рэнэн бппт буоллаына да боруок суох. Аргыылап оонньор дьахтар элбэх рэхтэнэрин сбл суохтаах. Итиэннэ кыыын коммунист, комсомол уйата куоракка ыытарын дааны кэрэйиээ. “Онон дьэ, бырааай, Якутскай! Бырааай, техникум! Бырааайдары, ыарыахтарым! Доотторум…” Ити эрээри бу балтараа сыл устатыгар кини соччо-бачча дооттордоммокко эрэ арахта дуу, тугуй? Кини соторутааыга диэри биир курска рэнэр оолорун доотторум диирэ. Тоо да оннук саныа суох этэй? Бииргэ рэнэрэ, бииргэ оонньуура, рэрэ, бииргэ лэлиирэ ээ. Онтуката сыыа эбит. Ону комсомольскай мунньах чгэйдик йдтт. Ол да буоллар, т да бэйэлэрин кэккэлэриттэн рбттэрин иин, Кыыча кинилэргэ стйбэт. Дьиинэн кинилэр спк гыннахтара дии. Баай дьадаыга, дьадаы баайга атас, доор буолуон сатаммат. Били этэллэригэр дылы, ааара крдьэх маа, ааара таара маа. Кинилэри иллэиннэрэн холбооттуур кс бу кн сиригэр суох. Кыыча – баай кыыа. стх кыыа. Ону кинилэр тоо итээйиэхтээхтэрий? Тоо эрэллээх доорунан ааыахтаахтарый? Спк рбккт, оолоор…

Оо, ол эрээри, оолоор, эиги сыыаыт ээ: Кыыча баай Аргыылаптан трбт, киниэхэ иитиллибит эрэ буруйдаах. Эиги тоо кини срээ тугу сблрн, санаата ханна салалларын билиэххитин баарбаккытый? Балтараа сыл эиги ортоутугар, эигини кытта биир олоунан олорон, эиги рэтэргитин рэтэн, эиги идеалгытыгар ууйуллан сылдьыбыта барыта киниэхэ суола суох ааспыта буолуо диигит дуо? Балтараа сыл кыыл Дьокуускай кл салгынынан тыыммыта, кини революционнай тыалларыгар эрчиллибитэ барыта суолтата суоа эбитэ буолуо дуо? Бастаан кннр интэриэиргээн, йдбкк ыарырата-ыарырата, кэлин улам умсугуйан, таттаран ааыталаабыт гс кинигэлэрэ – политграмота учебниктара, “Коммунистическай манифест”, Плеханов, Ленин, Крупская – сымыйанан хаыра ммэтэх, кырдьыкка ааас срэххэ ол барыта хайдах тиийиэхтэрэ суоай? “Оттон Томмот… Кини баай аймахха кыр , коммунизм идеятыгар муура суох бэриниитэ, пролетариат кыайыытыгар рдк итээлэ… Кини ол н, ол бэриниитин, ол итээлин миэхэ эмиэ биэрбитэ. Ону мин, аатыгар эрэ буолбакка, ис срэхпинэн ылыммыппын билэрэ. Ол иин миэхэ эрэнэрэ. Ити иин этэбин ээ мин, оолоор, эиги сыыстыгыт диэн. Мин эиги комсомольскай мунньахтан холдьохпут Аргыылабаыт буолбатахпын. Мин атыммын. Мин Томмот мэктиэлээбит Кыычатабын. Эигини кытта бииргэ саа олоххо, лэит дьон бары дьоллонор олохторугар дьулуар Кыычабын. Ону эиги киэр астыгыт. Сыыстардыгыт да, эиги буруйгут суох. Эиги ити курдук этиэхтээх этигит. Оччоо ким буруйдааый? Ким?..

Бгн мин рэхпэр тиийбэтим. Сарсын эмиэ суох буолуом. йн эмиэ. Сппт аатырыам. Онтон илин тахсыбытым ииллиэ. Ону эиги, бука, дьиктиргиэххит суоа. Баай кыыа, барыах кии, бардаа диэххит. сс “барбыт” диэххит суоа, “баай дьонугар крээбит” диэххит. Спк рбппт диэн революционнай сэргэххитин хайаныаххыт. Томмокко тууланар тылгыт сс ордук кырыктанара, киниэхэ сктэрэр буруйгут сс ордук ыарыыра чахчы…”

Кыыча, саа тааара сатаан ыырана-ыырана, кыаын муунан мхс сатаата да кэлгиирэ холкутуох быыыта биллибэт. Суонда саатар эргиллэн да крбт, соруйан кнн тнэри хайыан иэр. Чэ кэбис…