Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

Дарси КМРО. Таҳлили натиҷаҳои мониторинг

Ҳавои тоза барои нигоҳ доштани саломатӣ ва зиндагии боҳаловат зарур аст. Сифати ҳаво ба муҳит таъсир мерасонад. Фаъолияти нақлиёт, энергетика ва саноат бисёр вақт сабаби партовҳои моддаҳои заҳрнок ва ифлоскунандаҳои ҳаво мегардад. Дар натиҷаи ифлосшавии ҳаво саломатии аҳолӣ, кишоварзӣ ва табиат метавонанд зарар бинанд.

Манбаҳои асосии доимии партовҳо ва ифлосшавии ҳаво дар Тоҷикистон корхонаҳои металлургӣ ва сементбарорӣ, инчунин марказҳои обугармидиҳии бо ангишт коркунанда ба ҳисоб мераванд. Тағйиротҳо дар сохтори саноат барои камшавии партовҳои моддаҳои ифлоскунанда мусоидат намуданд.

11. Таъмини иттилоотии системаҳои мониторинги экологӣ

11.1. Мавқеъи таъминоти информатсионӣ дар системаи мониторинги экологӣ

Вазифаи муҳимтарини системаи ягонаи мониторинги экологӣ ин на танҳо ба даст овардани иттилоот, балки нигаҳдории оқилонаи он, коркард ва пешниҳоди он мебошад. Муаммои таъминоти иттилоот барои ҳалли масъалаҳои экологӣ бисёр актуалӣ мебошад.

Ҳамаи маълумотҳо бояд бояд дуруст нигаҳ дошта шаванд, инчунин бояд систематизатсияи маълумотҳо вобаста ба ҳалли масъала имконпазир бошад. Дар давраи коркард ва таҳлили маълумотҳо пайваст кардани маълумотҳои гуногун бо ҳамдигар бояд имконпазир бошад.

Вазифаҳои системаи мониторинги экологӣ

Назорати фаврии ҳолати муҳити атроф;

Хулосабарорӣ дар асоси маълумотҳо;

Маълум кардани манбаҳои ифлосшавии муҳит;

Омода кардани маълумот барои қабули қарорҳо;

Моделиронӣ ва пешгӯӣ намудани вазъияти экологӣ;

Системаи иттилоотии ҷуғрофӣ – ин системаи ҷамъоварӣ, нигоҳдорӣ, таҳлил ва ба таври графикӣ визуализатсияи маълумотҳои фазоӣ ва иттилооти алоқаманд дар бораи объектҳои зарурӣ мебошад.

Расми 11.1. Намуди маълумотҳо дар системаи ГИС

      Бо истифода аз нуқтаҳои сайёр ва доимӣ, арзёбии комплексии муҳити атроф гузаронида мешавад, бо назардошти таъсироти якчанд омилҳои манфии гуногун. Системаи иттилооти маълумотҳоро дар намуди электронӣ ва чопӣ пешниҳод карда метавонад (натиҷаи ченкуниҳо ва ғ.). Ҳамин тавр, системаи мониторинги экологӣ бояд имконияти васеъ дошта бошад.

Дарси амалӣ ва КМРО

Шиносӣ бо сомонаи интернетӣ. Оид ба индекси сифати ҳаво.

Расми 11.2. Маълумоти онлайн оид ба сифати ҳаво

Расми 11.3. Шкалаи индекси сифати ҳаво

12. Экспертизаи экологӣ, аудит

12.1. Экспертизаи экологӣ

Ба системаи ҳифзи муҳити зист ва идоракунии истифодабарии табиат як қатор воситаҳои махсус ва фишангҳо дохил мешаванд, ки дар усули ҳифзи ҳуқуқӣ ва танзим, менеҷменти экологӣ ва маркетинг асос меёбанд. Ба ин дахл доранд: экспертиза, аудит сертификатсия, ки мунтазам такмил дода мешаванд, ва якдигарро пурра мегардонанд.

Экспертизаи экологӣ кафили фаъолияти механизми ҳифзи муҳити зисти табиӣ мебошад.

Принсипи асосноккунӣ ва қонуни хулосаҳои экспертизаи давлатии экологӣ ду самти онро инъикос менамояд – илмӣ ва маъмурию-ҳуқуқӣ. Экспертиза аз худ раванди илмӣ-тадқиқотиро ифода менамояд, яъне он бояд дар сатҳи муосири илмӣ – техникӣ, бо истифода аз шаклҳо ва усулҳои тадқиқотҳои илмии навтарин, бо ҷалби олимон-экспертони баландихтисос гузаронида шавад.

Натиҷаи кор бояд на танҳо дарёфти камбудиҳо вобаста ба меъёрҳои экологӣ бошад, инчунин арзёбии илмӣ асоснокшудаи оқибати онҳо, тавсияҳо ба мақомотҳое, ки қарорҳоеро вобаста ба бартарафгардонӣ қабул мекунанд.

Маълумот оид ба рафти гузаронидани экспертиза, қарорҳои қабулшуда ва ба назар гирифтани онҳо аз тарафи мақомотҳои идоракнуӣ ҳангоми амалигарддонии объекти экспертизашаванда барои ҳамаи аҳолӣ дастрас бошад.

Яке аз самтҳои фаъолияти мақомотҳои соҳаи ҳифзи табиат, кумитаҳо ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ ин экспертизаи экологӣ мебошад. Мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳифзи муҳити зист”, “Дар бораи экспертизаи экологӣ” экспертизаи экологӣ – ин муқаррар намудани мутобиқат ё номутобиқатии ҳуҷҷати лоиҳавӣ ва дигар ҳуҷҷатҳо ба талаботи қонунгузорӣ оид ба ҳифзи муҳити зист ва истифодабарии оқилонаи захираҳои табиӣ, аз он ҷумла санадҳои меъёрии техникӣ.

Принсипҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи экспертизаи экологӣ

Принсипҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи экспертизаи экологӣ инҳоянд:

– хатари эҳтимолии экологӣ доштани фаъолияти ба нақшагирифташавандаи хоҷагидорӣ ва дигар намуди фаъолият;

– ҳатмӣ будани гузаронидани экспертизаи давлатии экологӣ;

– дар маҷмӯъ арзёбии таъсиррасонии фаъолияти ба нақшагирифташавандаи хоҷагидорӣ ва дигар намуди фаъолият ба муҳити зист;

– ҳатмӣ будани баҳисобгирии амнияти экологӣ ҳангоми гузаронидани экспертиза;

– боэътимодӣ ва пуррагии маълумот, ки барои экспертизаи экологӣ пешниҳод карда мешавад;

– мустақилияти экспертҳои экспертизаи экологӣ;

– аз ҷиҳати илмӣ асоснок, холисона ва қонунӣ будани хулосаи экспертӣ;

– ошкорбаёнӣ, иштироки ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва ба назар гирифтани афкори ҷомеа;