Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

Объектҳо ва субъектҳои мониторинги экологӣ

  1. Объектҳои мониторинги экологӣ аз инҳо иборатанд:

– манбаъҳои таъсири антропогенӣ ба муҳити зист;

– объектҳо ва минтақаҳои махсуси муҳити зист (ҳавои атмосфера, об, хок, қаъри замин, объектҳои хоҷагии ҷангал ва дигар объектҳои табиӣ, ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда);

– гурӯҳҳои аҳолӣ, ки таъсири манфии омилҳои муҳити зистро ҳис менамоянд.

2. Субъектҳои мониторинги экологӣ аз инҳо иборатанд:

– мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ташкил ва гузаронидани мониторинги экологӣ; (ҚҶТ аз 26.07.14с., №1120)

– мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;

– мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот; (ҚҶТ аз 26.07.14с., №1120)

– истифодабарандагони табиат.

3. Мониторинги экологӣ дар сатҳи ҷумҳуриявӣ, маҳаллӣ ва маҳдуд (локалӣ, объектӣ) дар ҳаҷме, ки гирифтани иттилооти пурра ва эътимоднок дар бораи муҳити зист ва ҳолати экологӣ, инчунин динамикаи тағйирёбии онҳо зарур аст, ба роҳ монда мешавад.

Принсипҳои асосии ташкил ва гузаронидани мониторинги экологӣ инҳоянд:

– мунтазамии мушоҳидаҳо дар ҳаҷми зарурӣ ва кофӣ;

– фаврӣ гузаронидани мушоҳидаҳо дар ҳолатҳои фавқулодда;

– ягонагӣ ва муқоисашавандагии усулҳои мушоҳида ва назорати ҷамъоварӣ, нигоҳдорӣ ва интишори иттилооти дастрасшуда;

– эътимоднокии иттилоот дар бораи ҳолати объектҳои мониторинги экологӣ ва дастрасии он барои муштариён;

– коллегиалӣ будан дар пешгӯии натиҷаҳои мониторинги экологӣ ҳангоми таҳияи лоиҳаи қарорҳои идоракунӣ;

www.meteo.tj Агентии обуҳавошиносии Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон (Агентство по гидрометеорологии Комитет охраны окружающей среды при Правительстве Республики Таджикистан)

– Дараҷаи ифлосшавии ҳавои атмосфера бо роҳи муқоисаи консентратсияи омехта (мг/м³) бо ҲМҒ ҳисоб карда мешавад.

– ҲМҒ – ҳадди муайяни ғилзат.

– ҲМҒм.ш – ин чунин консентратсияи моддаҳои ифлоскунандаест, ки ҳангоми ба организми одам ҳар рӯз дучор омаданаш ягон тағйироти ҷиддӣ дар он ва ё бемориҳоро ба вуҷуд намеорад Консентратсияи моддаҳои ифлоскунанда дар ҳавои атмосфераи минтақаҳои аҳолинишин набояд аз ҳад зиёд бошад.

– ИБ (ифлосшавии баланд) – консентратсияи як ё якчанд моддаҳо аз ҲМҒ 10 маротиба ва зиёда аз он аст.

-ИНБ (ифлосшавии ниҳоят баланд) – консентратсияи як ё якчанд моддаҳо аз ҲМҒ 50 ва аз он зиёдтар аст.

– Степень загрязнения атмосферного воздуха оценивается при сравнении концентрации примесей (мг/м³) с ПДК.

– ПДК – предельно- допустимая концентрация.

– ПДКср.с. – это такая концентрация загрязняющего вещества, которая при ежедневном в течение длительного времени воздействии на организм человека не вызывает каких-либо патологических изменений в нем или заболеваний.Концентрации загрязняющих веществ в атмосферном воздухе населенных мест не должны превышать ПДК.

– ВЗ (Высокое загрязнение) – концентрация одного или нескольких веществ превышает ПДК в 10 раз и более раз.

-ЭВЗ (Экстремальное высокое загрязнение) – концентрация одного или нескольких веществ превышает ПДК в 50 и более.

Дарси амалӣ. Мониторинги гидросфера

Иқдомҳои Тоҷикистон оид ба об, ки аз ҷониби Маҷмаи Умумии СММ дастгирӣ шудаанд,

«Соли байналмилалии оби тоза, 2003»,

Даҳсолаи байналмилалии «Об барои ҳаёт, солҳои 2005-2015»,

«Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об, 2013»,

Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор, солҳои 2018-

2028» мебошад.

Иқдомҳои мазкур диққати ҷомеаи ҷаҳониро ба аҳамияти об, иҷрои чораҳои

амалӣ ва ҳамкорӣ дар соҳаи об ҷалб намудаанд. Дар сатҳи минтақавӣ, Тоҷикистон дар фаъолияти Фонди байналмилалии наҷоти Арал (ФБНА), кори комиссияҳои он оид ба масъалаҳои хоҷагии об ва рушди устувор фаъолона иштирок мекунад.

Намуди асосии обистифодабарӣ дар Тоҷикистон обёрии замин ба ҳисоб меравад, ки

ҳаҷми истифодаи об дар он 75-85%-ро ташкил медиҳад. Барои муқоиса, истифодабарии об аз ҷониби хоҷагиҳои оилавӣ 4-5%, саноат-2-3%-ро ташкил медиҳад. Талафи об дар соҳаи обёрӣ ва шабакаҳои обрасонӣ ба 20-40% мерасад, шабакаҳои канализатсионӣ ва обпартовтозакунӣ таъмиру васеъкуниро талаб мекунанд.