Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

Оксидкунии электрохимиявӣ барои тоза кардани обҳои шоранда аз ғашҳои ҳалшуда (сианидҳо, аминҳо, спиртҳо, алдегидҳо, пайвастагиҳои нитрогенӣ, сулфидҳо, меркаптанҳо) истифода бурда мешавад. Дар раванди оксидкунии электрохимиявии моддае, ки дар оби шоранда мавҷуд мебошад, то СО₂ , об, дигар пайвастагиҳои содда ва бехатар оксид мешаванд. Ба сифати анод масолеҳи дар шароитҳои электролиз ҳалнашванда истифода бурда мешавад (графит, дуоксиди сурб, рутений, ба сатҳи титан расонида шудааст ва ғайраҳо).

Ҳангоми истифода бурдани анод аз оҳан, алюминий ва дигар металлҳо, ҳалшавии электрохимиявӣ бо гузариш ба маҳул ионҳои ин металлҳо ба вуҷуд меояд, ки баъдан гидроксидҳои ҳалнашаванда ҳосил мекунад. Гидроксидҳои навҳосилшуда фаъолнокии баланди адсорбсионӣ ба зарраҳои коллоидӣ ва муаллақ доро мебошанд. Ин раванд умуми карда электродурдабандӣ номида мешавад ва ҳангоми тоза кардани об аз ғашҳои ҳалнашаванда, эмулгатсияшуда ва баъзан пайвастагиҳои ҳалшаванда, ки ба поғаҳои дурдабандҳои электрогенератсияшаванда сорбсия шуданро доранд, истифода мебаранд. Электродурдабандӣ барои тоза кардани обҳои шоранда аз равған, маҳсулотҳои нафтӣ, ионҳои металлҳои вазнин, фенолҳо, моддаҳои сатҳии фаъол, моддаҳои рангкунанда ва ғайра истифода бурда мешавад.

Гузаронидани электродурдабандиро дар муҳити нейтралӣ ё пастишқорӣ бо ҷараёни барқии зичиаш на зиёда аз 10 А/м², масофа байни электродҳо аз 20 мм ва суръати ҳаракати муҳит на кам аз 0,5 м/с тавсия медиҳанд. Ба сифати анодҳо оҳанпораи пўлодин ва дигар партовҳои коркарди металлҳоро истифода бурдан мумкин аст. Самаранокии тозакунии электродурдабандӣ аз рўи моддаҳои сатҳашон-фаъол-60….70%-ро, аз рўи равған-75… 95% , аз рўи маҳсулотҳои нафтӣ-то 95%, аз рўи хром-90…98%, аз рўи моддаҳои муаллақ-90…95%-ро ташкил доданаш мумкин. Сарфи энергия аз 0,2 то 2,5 кВт∙соат/м³-ро ташкил медиҳад.

Раванди тозакунии обҳои шоранда бо электродиализ дар ҷудокунии моддаҳои ионизатсиякунанда дар зери таъсири қувваҳои электрҳаракатдиҳанда, ки дар маҳлул аз ҳар ду тарафи мембрана ба вуҷуд меорад, асос карда шудааст. Ў аз кўчиши ионҳо тавассути мембрана дар зери таъсири гуногунии потенсиали гузошташуда (электрокўчиш) асоснок карда шудааст. Электродиализро барои ширинкунии оби баҳр, дарё ва кўл, тозакунии обҳои шорандаи саноатӣ бо роҳи ҷудо карда гирифтани ионҳо истифода мебаранд. Барои бенамакгардонии об, мембранаҳои гомогенӣ ва гетерогенӣ истифода мебаранд. Мембаранаҳо бояд муқобилияти ками электрикӣ дошта бошанд.

Электродиализро бисёр вақт бо ду мембранаи мубодилаи ионӣ (катионитӣ дар катод ва анионитӣ дар анод) мегузаронанд. Дар ин ҳолат аз қисми миёна, ки ба он ҷо маҳлули электролит ворид карда мешавад, ҳамчун катионҳо ва инчунин анионҳо низ дур карда мешаванд. Ин тарзро барои тозакунии гидрохокистарҳо аз ғашҳои электролит истифода мебаранд. Ҳангоми истифодабарии диафрагмаҳои электрохимиявии фаъол (мубодилаи ионӣ) самаранокии раванд меафзояд ва сарфи электроэнергия кам мешавад.

Истифодабарии бисёр усулҳои химиявӣ ва физики-химиявии тозакунии обҳои шоранда бо ҳосилшавии таҳшиниҳо ҳамроҳӣ карда мешавад, ки истифодабарӣ ё безараргардонии онҳо, муаммои муайянро доштанаш мумкин аст.

16. Муомилот бо партовҳои истеҳсолот ва истеъмол

16.1. Муомилот бо партовҳо

Партовҳои истеҳсолот ва истеъмол (партовҳо) ин боқимондаи ашё, маводҳо, полуфабрикатҳо, дигар боқимондаҳо ки дар раванди истеҳолот ва ё истеъмол ҳосил шудаанд, ва ҳамчунин маҳсулоте, ки хосияти истеъмолиро гум кардааст, меноманд.

Партовҳои хатарнок гуфта, партовҳоеро меноманд, ки моддаҳои зарарнокро доранд, ва хосияти хатарнок (заҳрнокӣ, таркишӣ, фаъолнокии баланди радиоактивӣ) ё ин ки барангезандаҳои касалиҳои сироятиро доранд, ва ҳамчунин барои муҳити атроф ва инсон хатари потенсиалӣ доранд.

Дар кишвари мо дар ин самт ҚҶТ Дар бораи партовҳои истехсолӣ ва истеъмолӣ қабул карда шудааст.

Қонуни мазкур муносибатҳоеро, ки дар рафти ҳосилшавӣ, ҷамъоварӣ, нигоҳдорӣ, истифодабарӣ, кашондан, безараргардонӣ ва гуронидан, инчунин дар идоракунӣ ва назорати давлатӣ дар соҳаи муомилот бо партовҳо ба миён меоянд, танзим менамояд ва ба пешгирии таъсири манфии партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолӣ ба муҳити атроф, саломатии инсон ҳангоми муомилот бо партовҳо ва истифода бурдани онҳо барои эҳтиёҷоти хоҷагию истеҳсолӣ ба сифати манбаи иловагии ашёи хом мусоидат менамояд.

Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифодамешаванд:

– партовҳо – моддаҳои гуногун, масолеҳ ва ҷисмҳое, ки дар рафти ҳаёт ва фаъолияти инсон ба вуҷуд омада, дар ҷои пайдо ё зоҳиршудаашон қобили истифода бурдан нестанд ва моликашон онҳоро нобуд карданианд ё худ ҳатман бо роҳи истифодабарӣ ё барҳамдиҳӣ аз онҳо халос шуданиянд;

– партовҳои истеъмолӣ- маҳсулот, масолеҳ, моддаҳое, ки дар натиҷаи истеъмолкунӣ хусусиятҳои истеъмолии худро пурра ё қисман гум кардаанд;

– ашёи хоми дуюмдараҷа- партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолие, ки барои истифодаи дубора ҷамъ (муҳайё) ва тайёр карда шудаанд;