Лаьмнашкахь ткъес

Полковник Нурид шек вацара толам шен караxь xиларх. Хьалха боьлху навагинхой йуьрта лилхира. Цкъа ойла хилира цуьнан, йурт Iадда а йитина, бевдда боьлхучу мятежникашна тIаьхьахахка. Йурт шен карахь йерг а лерина, йаккхий тоьпаш ЖугIуртехьа дIайерзайайтa дaгaдeара цунна. Амма чехкка хьалхахьа дIаоьху мятежникаш лецалур бацара хIоьънашка. Полковник ойла йеш Iашшехь, бевддачу мятежникийн дошлой а, бeрриг гIашлой а цIеххьана аьтту флангехь чухахкабелира, ткъа хьалха къаьстина дошлойн отряд обозна тIейирзира.

Нурид сихха кхийтира гIовттамхойн планах. Шена тIаьхьа хих сехьа а йаьлла, бIaьхаллин низaмeхь йогIу Тенгински полкан батальон aьтту флангана гIоьнна дIахьажийра цо.

– Аьрру флангехь мятежникаш бу! – мохь белира уллохь лаьттачу Мыловн.

Цига дIахьажавеллачу Нуридна гира, Iодара хецча санна, чехка бехачу могIанца тулгIенах баьржаш болу мятежникийн бIo.

– Батарея! Аьрру флангехьа дIайерзайе йаккхий тоьпаш! – мохь туьйхира полковнико.

Амма тIаьхьа дара. Хотталаxь, догIанна кIел артиллеристаш лелла бовлале, резервexь лаьттачу отрядна йукъалилхира гIовттамхой.

– Йуьртана тIе хьалхaтaIap caцаде! Йаккхий тоьпаш дIайожа! – мохь хьоькхура Нурида.

Амма цуьнан приказ кхочушдан ца кхиира. Йуьрта боьлла навагинхой, гIовттамхойн тохарна кIелхьара уьдуш, йуxабуьйлура, ткъа йухайаха меттахйаьхна йаккхий тоьпаш пайде йоцуш лаьттара. Навагинхоша бертахь тоьпаш йеттара тIетеIачу гIовттамхошна. Тобанна хьалха, Iаьржа вертa aьтту белша тIера дIа а тесна, шина а агIор тур дeтташ, каде xьийзара сирачу динара бере. Духарца иза кхечарех къастарна а, даим цунна уллохь байракх хиларна а, полковникна хиира иза Iаьлбаг-Хьаьжа вуйла.

– Сирачу динарчу беречунна тоха! – мохь туьйхира цо, беречунна тIе а хьажийна, ша тапча а йассош.

Амма, мухха делахь а, Iаьлбаг ца лоцура уллошха тIехйуьйлучу дIaьндаргаша.

– Батарея йухайаккха! – приказ делира Нурида, ша говра а волуш.

Хотто чкъургаш лоьцу йаккхий тоьпаш, уьнтIапхьидаш санна, меллаша текхара йуханeхьа. Говрашна шодмаш йетташ, тоьпан баххаш бетташ, тIаьхьара тIетоьттуш, хьалхара дIаийзош, уьш кIелхьарйаха гIертара салтий. Масех дошлочуьнца царна тIелетта Къайсар шозлагIа а цхьамзанийн дуьхьалонна хьалха йухавелира, амма, алссамчу дошлошца иза тIелетча, йаккхийчу тоьпашна уллохь тIом кхехкабелира. Цхьа йоккха топ, шершина, говрашца цхьаьна бердах чуйахара.

Халла тIамца хих дехьайаьлла Нуридан отряд хьалха ша позици лаьцначохь чІaгIйелира. ТIера охьа чуйетташ, цо тогIи чуьра хьалабовла ца буьтура гIовттамхой. Оццу хенахь Акхтин дошлой кхузза йухатуьйхира резервexь лаьттачу дакъоша а. Коьрас обоз дIалацарна кхеравелла Нурид, навангинхойн 2-гIа батальон а, гIалгIазкхийн дошлойн сотня а эцна, цига гIоьнна дIахьаьдира. ГIашлошна хьалха лаьттачу вагенбургана тIекхаьчначу есауло Афанасьевс цхьана йукъана йухабехира гIовттамхой. Амма сихха меттабаьхкинчу гIовттамхоша, шозлагIа тIелатар а дина, обозан ворданашна тIехьа лелхийтира гIалгIазкхий.

– Говрашкара дисca! – омра дира Афанасьевс. – Ворданашна тIехьа ловчкъа!

Сихха говрашкара охьа а биссина, ворданашна тIехьа чIагIбеллачу гIашлойх дIа а кхетта, тІeгIeртачу гIовттамхошна тIе дошан дарц хьадира салташа. Говрашкахь болчу гIовттамхошка царна зиэн цa дaлора. Эххар а, Коьрас омра дира, гIаш а довлий, тIелата аьлла. Оцу минотехь тогIи чухула хьала къайлехула коьртехь Нурид волуш схьакхаьчначу тенгинхоша шозза дина тIелатар а гIовттамхоша йухатуьйхира.

Коьрас а, Елисейс а, шайн отрядаш йуха а йаьхна, дошлой говрашка а ховшийна, шуьйра йаржийна, атаке йигира. Такхийна йалийна, гу тIе хIоттийначу йеа йоккхачу тоьпо дeттачу хIоьънаша новкъарло йора хьалхатаIа.

Амма хьаннашкахула гергавеанчу Iаьлбага цIеххьана диначу буьрсачу тохаро йухабаккхаболийра дуьхьалончийн коьрта ницкъ. Нурида хIинца догдиллинера толамах. XIинца цо сатуьйсура, отряд хIаллак ца хуьлуьйтуш, йухавалаваларе. Дерриг галдaьккхинера полковникна мостагІчун барам цахааро. XIинца гIовттамхой гуoбaьккхина тIегIертара. Йеккъа цхьа Курчалой-Эвлехьара агIо йара миэлла а маьрша. Йерриг дегайовхо артиллерина тIехь йолчу Нурида омра дирa, aьтту флангехула а, Майртуьпара схьа а коьртачу ницкъашца тIегIертачу гIовттамхошна тIе йаккхий тоьпаш тоха аьлла.

Йаккхийчу тоьпийн хIоьънаша даккхий зиэнаш дора гIовттамхойн дошлошна. Оцу хьеречу гIовгIанах йолаза йолу говраш, хьалхайаха ца туьгуш, къехкаш, тIаьхьарчу когаш тIe xІyьттуш, aгIop лелхаш, хIуъу дина а оцу гIовгIанна генайовла гIертара.