Мядовы год

А ў Кастуся сапсаваўся настрой. I не таму, што Кулагін перад самым сходам аблаяў яго за тое, што пашкадаваў хуліганаў. Настрой яго ўвесь час псавала Вера. Яна таксама сядзела на першым радзе і не зводзіла з Кастуся вачэй. Ну, навошта яна так глядзіць на яго? Не глядзела б так, Кастусь адчуў бы сябе смялей. А так сядзіць ён, апусціўшы вочы, нібы не каго іншага, а яго на гэтым сходзе збіраюцца судзіць.

Падняўся Кулагін, адкрыў брыгадны сход. Адкрыць жа сход павінен быў Кастусь, ды забыўся.

— Дык што ж гэта робіцца? — Кулагін ніколі не быў такі ўзрушаны.— Больш за пятнаццаць гадоў я працую старшынёй, але такога яшчэ не бачыў. Быў вельмі цяжкі час, калі мы на працадні не мелі чаго даць, калі я сілком выпраўляў людзей у поле. Але каб хто падняў руку на мяне ці на брыгадзіра — такога не было. I мяне сёння дзівіць не толькі ўчынак хуліганаў,— мы яшчэ пра іх пагаворым,— але паводзіны самога брыгадзіра, таварыша Вярэйчыка. Не разумею, чаму ён пакрывае злачынцаў? Ну, добра, няхай гэта астанецца на яго сумленні, але мы не можам дараваць ім гэтага. Не дазволім, каб яны кідалі віламі ў людзей.

Кастусь і сам спачатку не вельмі ўцяміў, чаму ён падхапіўся, папрасіў сказаць некалькі слоў. Ці таму, што Кулагін сказаў, што ён пакрывае злачынцаў, ці яго раззлаваў спачувальны позірк Веры.

— Я перш за ўсё хачу сказаць, што мне не трэба ніякага спачування,— пачаў ён.— У тым, што здарылся, больш за ўсіх, відаць, вінаваты я сам. Я сказаў людзям, што яны атрымаюць салому… А потым загадаў салому сціртаваць, маўляў, яе будуць даваць пазней. Схлусіў. Сказаў няпраўду. I атрымаў. Мне вельмі сорамна перад усімі. Я не маю права гаварыць людзям няпраўду.—Кастусь азірнуўся на Кулагіна, той сядзеў і ўважліва яго слухаў.— Вось так. Вось чаму я не падпісаў пратакол. Хоць разумею, што Павел і Колька заслугоўваюць пакарання. Тым больш, што Павел кінуў вілы не толькі таму, што не палучыў саломы. Але ж я яго з брыгадзірства не праганяў, ён сам сябе прагнаў…

Кастусь сеў, у зале запляскалі ў далоні. Кулагін наліў шклянку вады, выпіў, падняўся, счакаў, пакуль стане цішэй, і нечакана для ўсіх пачаў вельмі спакойна:

— Вы чулі, што сказаў зараз Вярэйчык. Вы самі пераканаліся, які гэта прынцыповы чалавек. Дзякуй табе, Кастусь, што не пасаромеўся і мяне, старшыню, папракнуць. Вучыцеся, таварышы, у яго сумленнасці, прынцыповасці. I вось у такога чалавека кідаюцца віламі! Гэта ж добра, што яшчэ так абышлося. Нам трэба з усёй строгасцю асудзіць паводзіны хуліганаў. Хто хоча выступаць?

Паднялося некалькі рук.

А Кастусь сядзеў, апусціўшы вочы, адчуваючы сябе побач з Кулагіным няёмка.

Сход скончыўся.

Кастусь бачыў, што Вера не спяшаецца выходзіць, азіраецца. Вядома, яна чакае яго! Кастусь знарок марудзіў.

Над зямлёй вісела ноч. За балотам над чыгункай ружавела палоска, збіраўся выплысці месяц. I ад той адзінай палоскі яшчэ болып цёмна было навакол. Далёка на чыгунцы мільгалі агеньчыкі. За вёскай гудзеў трактар, араў жытнішча. Недзе заспявалі дзяўчаты.

— Косця,— пачулася амаль побач.

— Вера?

— Не пазнаў, можа?

— Пазнаў. А чаго ты тут стаіш?

— Цябе чакаю,— яна ўзяла яго пад руку.— Бачу, старонішся мяне. А што, можа, не так? Не старонішся?

— Адкуль ты ўзяла, Вера? — як мог бадзёра, сказаў Кастусь.— Проста часу няма. Ведаеш, колькі цяпер работы? Змучышся за дзень…

— Раней работы не меней было, а прыходзіў жа. Ці можа цяпер я не трэба табе? Можа абрыдла?

— Ды што ты!..— ён не дагаварыў.

— А ведаеш, Косця,— памаўчаўшы, сказала яна,— я вырашыла таксама разам з табой паступаць у акадэмію. Паедзем разам? Добра?

— Добра. Абавязкова паедзем.

Яна засмяялася, як смяюцца ад радасці дзеці, яшчэ бліжэй прытулілася да яго, абняла рукой.— А я, дурная, думала абы-што.

— Дурная ж…— у яго голасе з’явілася нешта падобнае на пяшчоту.— Упраўлюся з работаю — будзем сустракацца часцей.

— Але сёння ты пойдзеш са мной. Я цэлы мяшок жытніцы нанасіла ў дрывотнік. Буду цябе частаваць яблыкамі. Ну што ты, Косця, маўчыш? Ты ж прасіў, каб я з хаты ў дрывотнік перабралася спаць.

— Позна ўжо,— яго абражала яе шчырасць, але ў яго не хапала рашучасці, каб развітацца з ёй.

— Яшчэ і дванаццаці няма.

— Сёння такі цяжкі дзень…

— I сход гэты яшчэ…

— Сход то сход, але вось,— раптам знайшоўся Кастусь.— Рука разбалелася.

Болей і не ведалі, пра што гаварыць. Крыху пастаялі каля веснічак.

— Ну, дзякуй, што правёў,— ціха сказала яна.— Я пайшла.

— Спакойнай ночы,— ён легка прытуліў яе да сябе, пацалаваў на развітанне.

У хаце гарэла святло. Кастусь падумаў, што можа што здарылася, адчыніў дзверы і спыніўся. У парозе стаяла Ліна і ўсміхалася яму.

Малюнкі В. Шрамякова.