Мядовы год

Яны павярнулі ў завулак. I не толькі таму, каб нікога не сустрэць на вуліцы, хоць Кастусь і баяўся гэтага, але і па даўняй звычцы: некалі заўсёды хадзілі гэтым завулкам на танцы. Тады яшчэ клуба не было, танцавалі каля школы. I цяпер Кастусю падалося, што ў яго жыцці не было ні службы ў арміі, ні кахання да Ліны, ні жаніцьбы — а ўсё гэта, нібы сон, што ў яго заўсёды была адна толькі Вера.

— Ой, а як цёмна! Аж страшна…— зашаптала яна.

Ён палажыў ёй на плячо руку. Яна не скінула яе. Кастусь абняў і пацалаваў Веру, адчуваючы, як рукі яе абвілі яго за шыю. Яна прашаптала нешта, слоў Кастусь не разабраў: моцна грукала кроў у скронях. Раптам Вера адштурхнула яго і кінулася некуды ўбок, ціха смеючыся, каб, мусіць, ён не згубіў яе. У канцы нейчага гарода стаяла капа сена. Сена было свежае, неўляжалае…

4

Ульяна адчыніла дзверы, убачыла за сталом Кулагіна і зайшла ў кабінет. Зводдаль стала сядзеў яшчэ нейкі незнаёмы мужчына, лысы, загарэлы, у белай кашулі пад гальштукам. Ён нават і не глянуў на Ульяну.

— Вы да мяне, Ульяна? — спытаў Кулагін.— Дык я пакуль заняты. Вы пачакайце, калі ласка, крыху…

— Добра, я пачакаю,— і яна села на крэсла, што стаяла каля сцяны.

— А што ў вас там здарылася, Ульяна? — спытаў Кулагін, убачыўшы, што яна і не думае выходзіць з кабінета.

— Я да вас, Назаравіч. Хачу з вамі пагаварыць, але каб нікога не было.

Кулагін і незнаёмы, усміхнуўшыся, пераглянуліся.

— Ну, добра, Назаравіч, вы тут пагутарце, а я выйду пакурыць,— незнаёмы падняўся, прыкурыў, акінуў абыякавым позіркам старую і выйшаў.

— Ну што, Ульяна, у цябе? — не хаваў Кулагін раздражнёнасці.— Зайшла б да мяне дамоў. А то ісці ў такую далеч…

— А хіба цябе зловіш дома? Я ўчора і раніцай прыбягала і вечарам — не застала.

— Ну гавары хутчэй, Ульяна, а то ў мяне чалавек з вобласці…

— Прасіць цябе прыйшла, Назаравіч. Ты сам бачыш, як сохне мой Кастусь. Пакутуе, вельмі пакутуе, Назаравіч… Па ёй. Проста не можа… Баюся, сапсуецца. Людзі кажуць, што да Веры Вухаедавай пачаў хадзіць. Але ж нашто яна яму? Вера то дзеўка добрая, але ж не трэба яна яму. Дык што ж гэта будзе, Назаравіч? Прападзе чалавек… Баюся, прападзе…

— А што я магу зрабіць?

— Вы скажыце яму, каб да жонкі ехаў. Мяне ён не слухае, а вас паслухае. Паедзе, дык чалавекам будзе…

— Дык ты хочаш, Ульяна, каб я свайго лепшага брыгадзіра прагнаў?

— Знойдзеш сабе брыгадзіра, Назаравіч. А вось як чалавек прападзе…

— А я думаю, што няма чаго яму ехаць. Што гэта за жонка, што кідае мужа ды ўцякае. Гнаць такую жонку трэба. Пабегла — няхай бяжыць. Такія хлопцы, як твой Кастусь, на дарозе не валяюцца. Пабегае ды і прыбяжыць. А ён яшчэ няхай падумае, пускаць яе ці не? А не прыбяжыць, дык і не трэба. Знойдзем яму і тут жонку. I не горшую.

— Нядобра вы гаворыце, Назаравіч,— не згаджалася Ульяна.

— Ну, паедзе ён за ёй. А дзе ж яго гонар, мужчынскі гонар? А можа яна потым яшчэ куды ўцячэ, дык зноў яе даганяць? Так усё жыццё і будзе бегаць. Ты вось скажы, ты ўцякала ад свайго Ігната? Ды ты ж з ім гатова была паехаць на край свету. А што — не так? А то ўцякла… Ды я на месцы Кастуся, каб яна нават вярнулася, на парог не пусціў бы…

— Дык у нас сваё, Назаравіч, а ў іх сваё. I нічога, што ён паедзе да яе. Абы жылі добра. Ты скажы яму, Назаравіч.

— Не, не буду гаварыць, Ульяна. I ты не вельмі журыся. Вернецца яна, абавязкова вернецца,— сказаў, як адрэзаў, Кулагін.— А калі не вернецца, значыць, не хоча з ім жыць. Кастусь твой перахварэе, і ўсё будзе добра. Можа яго лёс, яго будучыня тут, у калгасе? А адарві яго ад усяго гэтага, што выйдзе? Тут жа ён вялікім чалавекам стане. Дэпутатам людзі выберуць. А ты хочаш, каб я прагнаў яго з калгаса. Хіба не так, Ульяна?

— Ды яно так, але ж… Яму сям’я трэба. А што за чалавек без сям’і?

— Ну, добра, Ульяна, дамовімся так: не будзем пакуль спяшацца. Можа яна яшчэ вернецца. Адным словам, пабачым, як яно будзе. А потым ужо і будзем рашаць? Так?.. А цяпер ты дамоў ідзеш?

— Ды дамоў… Я толькі дзеля гэтага прыходзіла,— паднялася Ульяна і памкнулася да дзвярэй.

— Пачакай, Ульяна, я зараз скажу шафёру, каб адвёз цябе.

— Ды пайду, Назаравіч. Сюды прыйшла, дык і дамоў дайду,— адмаўлялася Ульяна.

— Не, не, адвязём,— выйшаў з ёй Кулагін.

5

Надышоў жнівень…

Вечарамі ў дварах курыўся дымок — варылася на вячэру бульба. Вячэралі тут жа каля агню — елі бульбу з хрумсткімі маласольнымі гуркамі.

Лугі ляжалі зялёненькія, роўненькія, застаўленыя стагамі. Высока сінела неба. Зрэдку набягалі на сонца шэрыя хмаркі, і аднекуль тады цягнула халадком. Міжволі думалася тады, што хутка восень.

Жалі жыта. Па полі хадзілі камбайны, пакідаючы за сабою кучкі саломы. Каля свірнаў раслі горы зерня. Пажоўк лён — прыйшла пара рваць і яго.

Кастусь падымаўся з сонцам і дамоў прыходзіў, калі пачынала цямнець.

— Эх, каб у жніўні было якіх шэсцьдзесят дзён…— скардзіўся ён маці.

— Ой, сынок, бабы і так ледзь ногі цягаюць,— гаварыла яна яму. Яна рада была, што сын захапіўся работай: можа не так будзе пакутаваць па жонцы.

— Узімку адпачнем. Яшчэ столькі работы… Лёну аднаго колькі, і салома яшчэ ў полі. Калі яе засціртаваць, проста і не ведаю.