Мінскі напрамак. Том І

Жанчыны з крыкам кінуліся хто куды, толькі Шабуніха стаяла нерухома, сурова пазірала ў неба сухімі строгімі вачыма, прыціскаючы да грудзей дзіця.

Калі самалёт праляцеў i людзі пачалі зноў сыходзіцца, Туравец развітаўся з усімі. Ён павярнуўся да Ніны, якая супакойвала напалоханую дзяўчынку.

— Заставайся тут. Рыхтуй усіх да паходу. Тут тваё баявое месца, ты за яго адказваеш галавою.

— А што з сіротамі рабіць?

— З сіротамі? Што ж, будзеш пакуль ім маткаю.

Ён заспяшаўся ў атрад імя Кутузава.

На душы ў камісара ад усяго, што ён цяпер бачыў, было сумна, — ён думаў пра тоё, што ніхто, мусіць, гэтак не пакутуе на вайне, як маці i дзеці. Яму ўспомнілася ix трывога: «Ці праўда, што партызаны хочуць пакінуць нас?»

Хто мог сказаць ім такое? Яны, праўда, заміналі атрадам цяпер, у блакадзе, але хіба прыходзіла каму думка пакінуць ix? Пакінуць на расправу, на здзек?

Калі Туравец падыходзіў да атрада, над дрэвамі зноў нізка пранёсся знішчальнік. Там i тут прагучала некалькі стрэлаў. Непадалёк у прагаліне між соснаў ён убачыў высокага цыбатага ў клетчатым, пінжаку хлопца, які цэліўся з вінтоўікі ўслед самалёту.

Камісар падбег да яго, схапіў за плячо, але ў той жа час раскаціста бахнуў стрэл.

— Хто дазволіў?! Куды паліш?

Баец апусціў вінтоўку, павярнуў да камісара зямлісты, здзіўлены твар.

— Па самалёту, — адказаў ён не зусім упэўнена.

— У белы свет, а не па самалёту! Патроны трэба берагчы...

Раздзел ІІІ

1...

Уранку старшага лейтэнанта Аляксея Лагуновіча, камандзіра танкавай роты, выклікалі ў штаб брыгады. Вестку гэту прынёс яму пасыльны ад камбата. Старшы лейтэнант тады праводзіў у хаце параду з камандзірамі экіпажаў.

— Іду, — кінуў коратка Лагуновіч пасыльнаму.— Аднаго мяне, ці яшчэ каго?

Пасыльны адказаў, што выклікаюць таксама камандзіра батальёна i камандзіраў іншых рот.

Лагуновіч спыніў нараду, i танкісты, гамонячы, пачалі выходзіць з хаты.

Старшы лейтэнант, узяўшы з цвічка фуражку, насунуў яе па прывычцы глыбока на ламана выгнутыя бровы, вышаў праз цёмныя, з прагнілай хісткай падлогаю сенцы на двор. Каля хлеўчука стаяў танк, прыкрыты леташняю саломаю i галлём. Два танкісты ў камбінезонах, без шлемаў, седзячы каля машыны, грэліся на негарачым красавіцкім сонцы.

Недалёка за сялом некалькі разоў ударылі нашы цяжкія гарматы, рэха перакатамі пакацілася па сяле, па лесе, па полі. Наводдаль у баку пярэдняга краю раз-по-раз была чуваць кулямётная страляніна.

Лагуновіч ішоў важка, крыху выварачваючы ногі, абутыя ў паношаныя кірзавыя боты.

Старшы лейтэнант быў сярэдняга росту. Плечы меў ён нешырокія, рукі — невялікія, нямоцныя, быў даволі шчуплым, i наогул рабіў уражанне нямоцнага чалавека. Твар яго ўдаваў хударлявым, — гэтую хударлявасць узмацнялі вуглаватыя абрысы сківіц.

Скура на яго твары была цемнаватай, авеянай зімнімі вятрамі i сцюжамі, на ёй яшчэ не ляжаў знак вясновага загару. Вочы цёмна-шэрыя, не кідкія, былі добрыя, нават нібы нясмелыя, падбародак па-юнацку мяккі. На носе з маленькай гарбінкай значыліся кропачкі, нібы воспінкі, след апёку. Лагуновіч гарэў у танку.

На шарсцяной гімнасцёрцы, не раз ужо мытай, якая шмат чаго ўжо бачыла, паблісквалі, зырчэлі ордэны Чырвонага Сцяга i Чырвонай Зоркі.

«Можа, зноў разведка боем,— падумаў старшы лейтэнант, гадаючы, з якой прычыны выклікае камандзір брыгады. — Надакучыла. Наступаць бы, дык наступаць, а не таптацца на месцы».

«А можа, i пойдзем у наступленне?» — варухнулася прываблівая надзея. Можа зараз, сабраўшы ўсіх, палкоўнік загадае ехаць па танкі i папаўненне, брыгада хутка ўкамплектуецца — i ў бой. Ужо i так доўга яны топчуцца тут, упускаюць дзень за днём, даючы гітлераўцам час укапацца, сабрацца з сіламі.

Цяжкія гарматы, што стаялі недалёка за сялом, зноў загрукаталі. I зноў рэха перакатамі, як гром, пакацілася па наваколлю.

Старшы лейтэнант увайшоў у штаб. Гэта была прасторная хата на два пакоі з вялікімі, раней, напэўна, светлымі вокнамі. Цяпер амаль усюды шыбкі былі выбіты i застаўлены фанераю, ад якой хата здавалася цемнаватаю. У першым пакоі на лаўцы, каля шырокай рускай печы, маленькі кірпаты тэлефаніст хрыпатым сарваным голасам гукаў у трубку: «Дняпро, Дняпро».

— Зайдзіце, — сказаў ад'ютант камбрыга. — Палкоўнік там.

Старшы лейтэнант увайшоў. У пакоі былі палкоўнік Бяссонаў, камандзір брыгады, нізкі, прысадзісты, русявы, некалькі штабных работнікаў ды камандзіраў батальёнаў i рот. Палкоўнік размаўляў з маёрам са штаба. Старшы лейтэнант прывітаў камандзіра брыгады. Азірнуўся, шукаючы вачыма, дзе прысесці лепш, i пайшоў у куток.

— Што, можа, за папаўненнем?— запытаўся ён ціха ў суседа — капітана.

Той бліснуў чорнымі халоднымі вачыма.

— Тут, здаецца, тое, што ёсць, аддадзім i пеша па-танкісцку запылім.

— Смяешся? — не паверыў Аляксей.

— Не... На фарміроўку пойдзем, мусіць.

Палкоўнік скончыў размову з маёрам, кінуў быстры позірк на прысутных і, як заўсёды, пачаў без уступаў, адразу з галоўнага.

— Я атрымаў загад: здаць машыны i адвесці брыгаду на адпачынак i перафарміраванне. Што трэба зрабіць? Перш за ўсё — падрыхтаваць матчасць для здачы...