Навелы

— Але паслухайце... Разумееце... Мяне ашукалі!.. Такі прыстойны з выгляду чалавек... Ён нахлусіў мне... Ён подла ашукаў мяне!.. Прашу вас, загадайце сурова пакараць яго! Я зараз напішу. Скажыце, каму мне напісаць, каб яго аддалі пад суд? Я дайду да генеральнага пракурора, да архіепіскапа Парыжскага або да архіепіскапа...

І ён прымасціўся да стала пана Пэціпа і стаў пісаць:

«Ваша Вялікасць, маю гонар давесці да асобы Вашай Міласці, што я аказаўся ахвяраю інтрыг і ашуканства нейкага абата Сэнцюра, які пакарыстаўся маім даверам.

Ашуканы гэтым царкоўным служкам, я...»

Напісаўшы пісьмо і паклаўшы яго ў канверт, пан Марэн павярнуўся да свайго калегі і сказаў:

— Вось бачыце, дарагі дружа, хай гэта паслужыць вам урокам: ніколі і нікому не давайце рэкамендацыйных пісьмаў!

Пераклад: Ніна Мацяш 

Аздоба

Гэта была адна з тых чароўных і мілых дзяўчат, якія, нібыта па іроніі лёсу, нараджаюцца ў небагатых чыноўніцкіх сем'ях. У яе не было ні пасагу, ні вялікіх надзей, ніякіх шанцаў на тое, каб з ёю пазнаёміўся і, пакахаўшы, ажаніўся чалавек багаты і самавіты; і яна без нараканняў згадзілася пайсці замуж за дробнага службоўца з Міністэрства народнай асветы.

Яна не магла купляць сабе аздобы і жыла сціпла, але адчувала сябе няшчаснай, адарванай ад таго жыцця, для якога была народжаная, бо сярод жанчын няма падзелу на саслоўі і класы — прыгажосць, прывабнасць і зграбнасць заўжды замяняюць ім радавітасць і сямейныя прывілеі. Уласцівыя ім прыродная чуйнасць, інстынктыўны густ і гнуткасць розуму — вось тая адзіная іерархія, якая дазваляе дзяўчатам з народа раўняцца з самымі знакамітымі панямі.

Яна пакутавала бесперастанна, бо адчувала, што народжана для самага далікатнага жыцця, самай вытанчанай раскошы. Яна пакутавала праз бядоту свайго жытла, праз галізну сцен, праз убоства праседжаных крэслаў і брыдкіх фіранак. Усё тое, чаго б нават не заўважыла іншая жанчына таго ж саслоўя, мучыла і абурала яе. Выгляд маленькай брэтонкі, якая займалася іх невялікаю гаспадаркай, абуджаў у ёй няўцешны жаль і гарачыя, няўрымслівыя мары. Ёй мроілася маўклівая цішыня прыёмных пакояў, абабітых тонкімі ўсходнімі шпалерамі, спакойнае святло высокіх бронзавых кандэлябраў, мажныя лёкаі ў кароткіх штоніках з падвязкамі, якія дрэмлюць у раскошных фатэлях, закалыханыя млявай гарачынёю каміна. Ёй мроіліся прасторныя салоны, драпіраваныя старадаўнім ядвабам, з мудрагелістаю мэбляй, на якой сям-там стаяць нечуванай цаны забаўкі, і какетлівыя салончыкі, поўныя духмянага водару парфумы, у якіх а пятай гадзіне за шклянкаю гарбаты збіраюцца пагутарыць самыя блізкія сябры — людзі славутыя і знакамітыя, завалодаць увагай якіх імкнуцца і мараць усе жанчыны.

Калі яна сядала абедаць за круглым сталом, накрытым абрусам трохдзённай свежасці, насупраць свайго мужа, які, здымаючы накрыўку з супніцы, прамаўляў з зачараваным выглядам: «Ах! Якое выдатнае рагу! З агародніны! Ды з мясам! Не ведаю, што можа быць лепшае...», ёй мроіліся пышныя абеды, бліскучае срэбра прыбораў, сцены з кілімамі, вышыванымі на старажытныя сюжэты або з дзіўнымі птахамі сярод казачнага лесу; ёй мроіліся далікатныя стравы, якія падаюць на тонкім парцалянавым посудзе, лёсткі і іншыя мілыя рэчы, якія вымаўляюць шэптам і слухаюць з загадкаваю ўсмешкай сфінкса на вуснах, адразаючы тым часам кавалачак ружовага мяса стронгі ці адломваючы добра падпечанае рабчыкава крылца.

У яе не было ні ўбрання, ні каштоўнасцяў, нічога. Але яна любіла толькі гэта і адчувала, што толькі дзеля гэтага яна створана. Яна б так хацела ўсім падабацца, выклікаць зайздрасць, быць прывабнай, мець поспех у мужчын.

У яе была багатая сяброўка, былая прыяцелька па дзявочым прытулку, да якой яна цяпер не любіла хадзіць, бо, вяртаючыся дадому, прыносіла з сабой толькі пакуты. І цэлымі днямі яна ліла слёзы ў журбе, жальбе, роспачы і смутку.

Аднойчы ўвечары яе муж вярнуўся з працы і з урачыстым выглядам падаў ён нейкі канверт.

— Вось, трымай, — сказаў ён, — тут ёсць нешта табе.

Яна жвава ададрала беражок паперы і дастала картку, на якой было напісана друкаванымі літарамі:

«Міністр народнай асветы і пані Рампано просяць пана і пані Люазэль зрабіць ім ласку і прыйсці на вечар, які адбудзецца ў будынку міністэрства ў панядзелак 18 студзеня».

Замест таго каб узрадавацца, як таго чакаў яе муж, яна з прыкрасцю кінула запрашэнне на стол і ціха прамовіла:

— І што, па-твойму, я мушу з гэтым рабіць?

— Але, дарагая, я думаў, цябе гэта неяк усцешыць. Ты ж нікуды не выходзіш, а тут такі выпадак, проста выдатны! Мне было страшэнна цяжка яго прыдбаць. У нас за гэтым запрашэннем усе ганяюцца — дужа ж будзе раскошны вечар, дробных службоўцаў і не надта каб запрашалі. Усё найвышэйшае чыноўніцтва будзе там, сама ўбачыш.

Яна са злосцю зірнула на мужа і раздражнёна сказала:

— А што я адзену, ты падумаў? У чым я туды пайду?

Гэтай думкі не прыходзіла яму ў галаву, і ён прамармытаў:

— Але, ну, тую сукенку, што ты ходзіш у тэатр. Яна ж, здаецца, вельмі добрая, па-мойму...