Навелы

Дзень здаваўся яму бясконцым. І ўвесь вольны час ён аддаў таму, каб добра адзецца і надушыцца парфумай.

Калі ён сядаў абедаць, яму перадалі другі канверт. У ім была тэлеграма: «Дарагая, справы скончаны. Вяртаюся цягніком дзевятай. — Парыс».

Камендант так вылаяўся, што афіцыянт выпусціў супніцу на паркет.

Што яму рабіць? Канечне, ён прагнуў яе, гэтым жа вечарам, любой цаной; і ён возьме яе. Ён гатовы на ўсё, ён пойдзе нават на тое, каб арыштаваць і пасадзіць мужа ў турму. Раптам вар'яцкая думка прабегла ў яго галаве. Ён папрасіў паперы і напісаў:

«Пані,

Клянуся Вам, што гэтым вечарам ён не вернецца, а я буду ў Вас а дзесятай там, дзе вы ведаеце. Нічога не бойцеся, я адказны за ўсё, зарукай — мая афіцэрская годнасць.

Жан дэ Кармелен».

Ён загадаў занесці ліст і спакойна давячэраў. А восьмай ён паклікаў свайго намесніка капітана Грыбуа і, качаючы між пальцаў скамечаную тэлеграму пана Парыса, сказаў:

— Капітан, я атрымаў вельмі дзіўную тэлеграму, зместу якой не магу перадаць нават вам. Вы неадкладна замкняце і паставіце варту на ўсе гарадскія брамы, каб ніводзін чалавек, я паўтараю, ніхто не ўвайшоў і не выйшаў да шостай раніцы. Накіруйце на вуліцы патрулі, жыхары павінны быць у сваіх дамах не пазней за дзевятую. Спозненых прыводзіць дахаты пад прымусам. Калі вашы людзі спаткаюць мяне сёначы, яны павінны адразу пайсці прэч, быццам не пазнаўшы мяне. Вам усё зразумела?

— Усё, мой камандзір.

— Назначаю вас адказным за спаўненне ўсіх маіх загадаў, дарагі капітане.

— Добра, мой камандзір.

— Ці не хочаце чарачку шартрэзу?

— З ахвотаю, мой камандзір.

Яны чокнуліся, выпілі залацістага лікёру, і капітан Грыбуа пайшоў.

III

Марсельскі цягнік прыбыў на вакзал роўна а дзевятай, высадзіў на перон двух пасажыраў і пайшоў далей — у Ніцу.

Адзін з іх, высокі і худы, быў пан Сарыб — алейнік, другі, маленькі і тоўсты — пан Парыс.

Узяўшы ў рукі сакваяжы, яны шпарка папраставалі ў горад, да якога было з кіламетр.

Але калі яны апынуліся перад партовай брамай, варта скрыжавала штыкі і загадала ім ісці адсюль.

Разгубленыя, збянтэжаныя, аслупянелыя ад здзіўлення, яны адышліся параіцца і, пашаптаўшыся, рахманыя вярнуліся, назваліся і хацелі пачаць перамовы.

Але ў салдатаў, мусіць, былі жорсткія загады, бо яны прыгразілі стрэліць, і ад перапуду, забыўшыся на свае занадта цяжкія рэчы, падарожнікі кінуліся наўцёкі.

Яны абмінулі ўмацаванні і апынуліся перад Канскай брамай. Яна таксама была зачыненая і ахоўвалася грозным пастом. Паны Сарыб і Парыс, людзі асцярожныя, не рызыкнулі ісці далей і вярнуліся пад вакзальны дах, бо начное блуканне вакол крэпасці было небяспечнае.

Сонны служка здзівіўся і дазволіў ім пераначаваць у зале пасажыраў.

У цемры яны леглі на абабітую зялёным аксамітам канапу, занадта напалоханыя, каб думаць пра сон. Ноч цягнулася бясконца.

А палове сёмай ім сказалі, што брамы расчынены і дарога ў Анцібы, нарэшце, свабодная.

Яны зноў пайшлі ў горад, але не знайшлі на дарозе сваіх кінутых сакваяжаў.

Калі яны, яшчэ неспакойныя, апынуліся за брамай, сам камендант Кармелен, з хітрыкамі ў вачах і з закручанымі вусамі, выйшаў сустрэць і распытаць у іх.

Ён павітаўся і папрасіў прабачэння, што ім выпала благая ноч. Але ён мусіў выконваць загад.

Анцібы перапалохаліся. Адны казалі пра гвалтоўную вылазку італьянцаў, другія — пра высадку прынца-спадкаемца, трэція — пра арлеанісцкую змову. Праўда раскрылася пазней, пасля таго, як каменданцкі батальён быў накіраваны вельмі далёка, а на пана дэ Кармелена накладзена жорсткае спагнанне.

IV

Пан Марціні скончыў. Пані Парыс вярталася з прагулкі. Яна праплыла блізка ад мяне, не адводзячы вачэй ад ружовых пад апошнімі сонечнымі промнямі альпійскіх грабянёў.

Мне хацелася павітацца з сумнай гаротнай жанчынай, якая, пэўна, заўсёды помніла сваю, такую сёння далёкую ноч кахання, смелага мужчыну, які за яе пацалунак асмеліўся абвясціць у горадзе аблогу і закрэсліць сваю кар'еру.

А ён, ён, можа, забыўся на яе і, мусіць, дзе за чаркай хваліцца сваім смелым, смешным і палкім учынкам.

Ці ўбачыліся яны другі раз? Ці кахае яна яго, як некалі? І мне падумалася: «Вось яно якое, сучаснае каханне — блазенскае і ўсё ж гераічнае. Гамер, які апеў бы гэтую Алену, павінен быў бы мець душу Поль дэ Кока. Але ж які ён адчайны, смелы, прыгожы і дужы, нібы Ахіл, хітрамысны больш за Уліса, герой гэтай кінутай жанчыны!»

Пераклад: Сяргей Мурашка

Жулі Рамэн

Два гады таму, увесну, я вандраваў па беразе Міжземнага мора. Ці ёсць што лепшае, як марыць, калі шпарка ідзеш па дарозе? Вам свеціць сонца, вас лашчыць вецер, а побач — горы і мора! І вы марыце! Колькі летуценняў, успамінаў пра каханне, колькі прыгод згадвае вандроўная душа за дзве гадзіны дарогі! Ласкавы цёплы вецер напаўняе вас няяснымі радаснымі надзеямі, вы п'яце іх разам з паветрам, і яны нараджаюць у вашай душы прагу шчасця, якая расце ад голаду, абуджанага дарогай. Імклівыя прыемныя думкі лётаюць і спяваюць, як птушкі.