Номох буолбут кэпсээннэр

Номох буолбут кэпсээннэр

УОС НОМО?ОР

«Аны биир ?йэнэн эргиллиэм!»

(Номохтон кэпсээн)

Былыр, с??стэн тахса сыллаа?ыта, Аллан эбэ кытылыгар, Уус Маайа улуу?ун 1-кы Эдьээнин нэ?илиэгэр, К?б?? Арыыта диэн сиргэ Истиэ эмээхсин уонна К?б?? о?онньор ииттинэр с????лэригэр, со?отох аттарыгар сайынын оттонон, эбэлэригэр туулаан, к???н?н куобахха, куртуйахха ту?ахтаан – син быр бааччы ыал аатын ылан олорбуттара.

Нус-хастык, эйэ дэмнээхтик к?ннэрин кылгатан олордохторуна, биир сарсыарда тарбыйахтара ?л?р оруутун орулаан, минньигэс ууларын аймаата. К?б?? о?онньор у?укта биэрэн, ойо?ун соруйда: «Эмээхсиэн, борооску? босхо баран тарбыйа?ын кэйдэ бы?ыылаах. Тахсан к?р эрэ».

Истиэ эмээхсин туран та?нан, хотонун киирэн к?рб?тэ: ынахтаах борооскута быаларыттан тардыста, буугуначчы тыына, харахтарын ???ргэ?инэн к?р?н тураллар эбит. Онтон «кэйдэрбит» тарбыйа?а быатын соспутунан бу утары с??рэн кэллэ.

– Пахай, тарбыйах быата с?лл?н, босхо барда?ын аайы маннык ?ргэр ба?айыта ??? дуо? – диэн эмээхсин с????лэрин м???-м???, тарбыйа?ын со?он илдьэн оннугар баайда. И?игэр бу тарбыйа?ы, арааската, ч?ч??ккэ мо?уоктаата ээ дии саныы, тарбыйа?ар ту?аайан и?иллэр гына: – Оттон эн, Мааныкаан, кутуйахтан со?уйан маннык айдааны тардыбат буол, – диэн хомуруйбута буола-буола, т?тт?р? бала?аныгар киирдэ.

О?онньоро ыйыта то?уйбутугар, тугу к?рб?т?н барытын кэпсээтэ. Ки?итэ истэн эрэ кэбистэ.

Сотору турар кэм буолан, эмээхсин чэйин оргутан, к??рчэ?ин ытыйаары ?гэ?иттэн ??ттээх чабыча?ын хостообута: с??гэйэ барыта булкуллан, и?ит и?э с????, сылгы саа?ынан, б???нэн-сыы?ынан туолбут. Эмээхсин со?уйуу-?м?р?? б???н?н киирэн о?онньоругар кэпсээтэ, и?итин а?алан к?рд?рд?.

– Бэй, хайдах маннык буолбутай? Туох суолун бы?а хааман, бу курдук хара накааска т?бэстибит? – диэн К?б?? о?онньор мунаахсыйда.

Ити итинэн ааста. О?онньордоох эмээхсин киирэн хоччорхой лэппиэскэлэринэн чэйдээн эрдэхтэринэ, хотоннорун аана а?ылла т?стэ да, ынах саа?а кэлэн остуолларыгар «пал» гына т?стэ. Онтон хончо?ордорун, лэппиэскэлэрин сиирэ-халты т???тэлээтэ. К?б?? о?онньор: «Хайалара дьээбэлэнэ сылдьарый?» – диэн кыы?ыран оргуйа т?стэ да, остуолга сыппыт бы?ыччатын туппутунан хотонугар лэппэрдээтэ. Аан сабыллан хаалла. Хотон аанын а?а баттаан и?ир-дьэ киирэн, ч??ччэйэн к?рд? да, кими да булбата. Ол тухары Истиэ эмээхсин эрэйдээх тэллэ?э тэлибирии, у?уо?а халыр-босхо бара о?онньорун ырбаахытытыттан туту?ан баты?а сырытта.

Дьиэ?э киирэн к?рб?ттэрэ: били лэппиэскэлэрин тобо?о суох буолбут. Ордугун хончо?ордоро кураанахтаммыт. Истиэлээх К?б?? т?бэспэтэх суолларыгар т?бэ?эн улаханнык мо?уогурдулар, санаа?а т?ст?лэр. Чэйдиир чэйдээбэт икки ардынан а?аан, бала?ан и?инээ?и-та?ынаа?ы ?лэлэрин ?лэлээбитинэн бардылар.

К?н?с собо бу?арынан, о?онньор уот иччититтэн: «К?ст?бэти ??р», – диэн к?рд???н баран, ба?ар, буруолаах мастан к?рэнээрэй диэн, биир харда?а?ы буруолаппытынан бала?аннары-хотоннору далбаатаата. Ол кэннэ, санаата ситэн, к??стэрин хостоору гынан эрдэхтэринэ, хотоннорун аана эмиэ а?ылла т?стэ да, ынах саа?а кыырайталаабытынан барда. Истиэ эмээхсин к????гэр саа?ы т??эртэримээри, былаатын э?э охсон ылан, солуурча?ын айа?ын саба тутта. Онон, инчэ?эй саахха илиитин сиэртибэлээтэ.

– Ээ, дьэ биллим! – К?б?? са?а аллайда. – Хотоммут иччитэ ас к?рд??р эбит. Ыл, эмээхсиэн, к?м?с хатырыктааххыттан бойум со?устук хоторон, туоска ууран илдьэн биэр!

– Э-?ээ-ээ, о-оннук э-биэ-эт! ?э-?ээ, – Истиэ буруйун билинэн, мичээрдээн мытырыйа, сэк курдук, бэрт улгумнук тиириллибит туоска ?лл???? буолаарай диэн балыгыттан хотордо. Ол кэннэ лэппэри?нээн тиийэн, хотон аанын айа?ар уура-уура:

– Хотоммут иччитэ-э, кырдьа?ас, т???ээ?ки иччилэргэр кыы?ырыма. Кырдьык да?аны, бу тухары биирдэ да эйиэхэ анаан айах туппатах эбиппит. Уордайбыккын у?арыт. ??л соботтон амсай, – дии-дии, Истиэ остуолугар чугуруйан чуга?аан эрдэ?инэ, К?б?? к?рг?йд?? то?уйда:

– Мии??иттэн!.. Мии??иттэн тордуйа?а кутан биэр!

– Э-йиис. Ту-ууй-сиэ. Кырдьык да?аны, аны мииммин ум-нан кэбиспиппин дии, – эмээхсин к?м?л??к кэннинээ?и наараттан тордуйа булан а?алан, миин кутан, илдьэн уурда.

К?б??, эмээхсинэ «хотонун иччитин» кытта бодьууста?ар кэмигэр, соботуттан сиэмэхтээн, мииниттэн сыпсырыйбахтаан хаалла. Эмээхсин кэлэн олорорун кытта, тордуйалара к?рд?рб?т?нэн салгы??а к??рэйэн та?ыста уонна хотон и?ин диэки айах тыа?а чамыр?аан баран, б?тэ?итик и?эн киллиргэтэр тыас и?илиннэ. Тыас с?тэрин кытта, кураанахтаммыт тордуйа бала?ан ортотугар ??к?р?с гына т?стэ. Онтон балыктаах туостарын к?рб?ттэрэ: балыктара биир-биир к??рэйэн тахса-тахса, ойо?осторун, систэрин, кутуруктарын у?уохтара бытары?ан т???тэлээтилэр. О?онньордоох эмээхсин сирэй сирэйдэрин к?рс?н кэбистилэр, ол кэннэ дьэ холкутуйан к?н?ск?лээтилэр. Ити т?гэнтэн ыла К?б??лээх а?ыахтарын иннинэ, «хотоннорун иччитигэр» туспа ас ?л??лээн уурар буоллулар. «Иччилэрэ» топпото?уна эбэтэр к?т?тэн умнан кэби?ээри гыннахтарына, баарын биллэрэн силбиэтэнэн ылбахтыыр.

Биир киэ?э утуйаары сытан, о?онньор эмээхсинигэр сипсийдэ: