Номох буолбут кэпсээннэр

– Эмээхсиэн, би?иги бу дойдуга сатанымаары гынныбыт. С?р?н-с?р?н туттар тэриллэрбитин ылан, сыыйа-баайа, тыа?а-уу?а суох у?уоргу ?т?хх? к???н хаалыахха.

– Оннук-оннук, били к?ст?бэт к?т?р с?г?н олордоруттан ааста, – эмээхсин с?б?лэ?эн кэ?илдьийдэ.

Н???? к?нтэн ыла, о?онньор кыра-кыралаан туттар малларын у?уоргу ?т???р биллибэтинэн-к?ст?бэтинэн туоратта. Тахсыах малын барытын та?ааран баран, ?гэстэринэн чэйдии олорон, Истиэтигэр к?ннээ?и т?б?г?н и?иллэр гына кэпсии олордо:

– Эмээхсиэ-эн, ынахпыт ??тэ тардыбыкка дылы буолла, барыларын ?р?с у?уор харбатан та?ааран мэччитиим. Туох да тыыппатах к??х ?л??? сиэтэхтэринэ, ыанарбыт ??тэ эбиллиэ, борооскулаах тарбыйахпыт бы?а т???? суохтара этэ.

– Оннук-оннук, ынахпыт олох иэппэт буолан хаалла. Кырдьык, эн инньэ гын. Киэ?э уонна т?тт?р? туоратыа? буолла?а, – Истиэ эгди-сэгди буолла.

– Хайа, уонна, – К?б?? сал?аата. – Ыраатан хааллахтарына, хайа атахпынан ситиэмий? Онон, аппын эмиэ та?аардахпына табыллар.

К?б?? ол к?н с????лэрин, атын, эмээхсинин мачайа суох биир-биир туораталаан к???н хааллылар. К?сп?т т??ннэригэр этэ??э хоннулар. Ку?а?ана диэн о?онньор т?р?т ?т???р остуолга хамсатын умнан кэби?эн эрэйдэннэ. К?ст?бэт барарын кэтэ?эн бу э?ээргэ олордоххо эрэ табыллар буолан, о?онньор тулуйарыгар тиийдэ.

Сарсыардаа??ы чэйдэрин уруккуларын курдук на?ыллык чэйдээн, к?хс?лэрэ кэ?ээн, холкутуйан эрдэхтэринэ, у?уоргу кытылга ки?и ??г?тэ и?илиннэ. Бастаан о?онньордоох эмээхсин ал?ас и?иттибит диэн кы?амматылар. Утаакы буолаат тыа ба?а эймэнэринэн ки?и ??г?тэ эмиэ умайыктана т?стэ. Бу сырыыга чуолкай ки?и са?атын истэн, К?б??лээх Истиэ кытылга та?ыстылар. Ки?и са?ата: «Туораты?!» – диэн ха?ыытыыр эбит.

Хайалара кэлэн хаайтарда?ай диэн мунаара, о?онньордоох эмээхсин солбусу?а-солбусу?а:

– Ким?иниэй? – диэн ыйыттылар.

– Ми-иэн! Мин! Мин! – диэн, ки?и к?ст?бэт да буоллар, у?уоргу кытылга са?а и?илиннэ.

С?рэхтэригэр баастаах дьон кимин билээри, лаппыйан, кулгаахтарын хаста-хаста ыйытан к?рд?лэр да, тугу да ?йд??н-дь??ллээн истибэтилэр. Ол курдук к?н лаппа уоттаныар диэри харахтарын араастаан оччото-оччото одуулуу, кыччата-кыччата кы?аста?а сатаан кэбистилэр да, тугу да таба к?рб?т?лэр.

– Кырдьар диэн кырыыс да буолар эбит. Харах-к?с м?лт??н, ханан баарын да кыайан харахтаабатыбыт. Аны быстаран и?эр айан ки?итэ буолуо, туох кы?ал?алаах эбитэ буолла. Сонун истэ, хамсабын ыла таарыйа, билсэн-к?рс?н киириим, – диэт, К?б?? о?очотугар олорон ?т???н диэки эрдиннэ.

К?б?? кытылга чуга?аан и?эн: «Ким бааргыный? Кытылга киир!»– диэн к?рд? да, туох да биллибэтэ. «Истибэтэ дуу, барда дуу», – диэн дьиибэргээн кытылга тиксэн баран, бала?аныгар хаччыгынайан та?ыста. Бала?анын и?ин ???й?н к?рб?тэ: ким да суох буолан биэрдэ. Хамсата остуолга сытарын к?р?н тиийэн, тыа?ы-уу?у и?иллии, ки?ини кэтэ?э таарыйа табахтаата. Онтон чахчы ки?и суо?ун итэ?эйэн о?очотугар киирдэ. Са?а о?остон олорон эрдиитинэн анньыныах курдук буолан эрдэ?инэ, ки?и ата?ын тыа?а хачыгыраччы ?ктээн киирэн, тыытын тумсугар олорунан кэбистэ. О?онньор с?рэ?э «бар» гына т?стэ, ыараабыт о?очотун салайан эрдэн кулупайдаабытынан барда.

Кытылга тиксэллэрин кытта, туох эрэ туран ыараханнык таска тирэнээт, ?т?х диэки хачыгырайа турда. О?очо тумса чэпчээбиттии эндэйдэ, о?онньор у?уор тахсыбытын кэмсинэ саныы, о?очотун кытылга со?оот, бала?ан диэки харбыаласта. Ыраахтан и?эн к?рд???нэ: бала?ан аана а?ыллан баран, сабыллан хаалла. Бэрт ыксалынан-тиэтэлинэн бала?ан аанын а?арын кытта, эмээхсин со?уйбут-?м?рб?т са?ата кутаалана т?стэ:

– Атын к?т?р!.. Арахпын да-а арахпын!..

Киирбитэ: остуолун ?рдэ, и?итэ-хомуо?а ынах саа?ынан, буорунан туолбут. Ол туран к?рд???нэ, ха?ас диэки турар суораттаах чабычах к??рэйэн, и?нэллэн ки?и и?эрин курдук чамыр?аата. О?онньор итини к?р?н, аатта?ан са?арда:

– Кырдьа?ас, онто да суох арычча олорор дьону му?наама. Иннибит кылгаабыт, кэннибит у?аабыт дьоммут. Кэлбит сиргэр кэбэлий, т?р??б?т сиргэр т?н?н.

К?ст?бэт тугу да са?арбакка, чабыча?ы талыр гына туора бырахта уонна тыа?а бэрт на?ыллык ?ктэнэн та?ырдьа та?ыста. Киэ?э к?ст?бэттэрэ арахсар санаата суо?ун биллилэр. Онон хайыыр да кыахтара суох буолан, «сиэрдэрин-туомнарын» тутуспутунан бардылар. Кэли??инэн ??рэнэн да хааллылар.

К?м?с к???н тиийэн кэллэ. Хас да хонуктаах ардах кэннэ, сытыы тыаллар т???тэлээн мастар сэбирдэхтэрин суйдаталаабытынан бардылар. К?б?? о?онньордоох т?тт?р? т?р?т ?т?хт?р?гэр к?ст?лэр. Онно да к?ст?бэттэрэ хаалбата. У?уор-ма?аар туораа?ы??а о?очоттон т?спэккэ олорсо сырытта. Онон, К?б??лээх Истиэ к?ст?бэттэрин кытта кыстыыр буоллулар.

Т??? ?р ити курдук эрэйдэнэн олоруохтара эбитэ буолла. Биир к?н кинилэргэ ичээнинэн, ото?утунан, кыра ыарыыларга кыыран эмтиир ар?аа улуус ки?итэ К?рб?? Ойуун тохтоото. Истиэ эмээхсин туспа ас-?л?? уурбутун к?р?н, дьукаахтарын кэтэ?эн ону-маны олоотоото да, атын ки?и баара биллибэтэ:

– Хайа, дьукааххыт то?о биллибэт? Кими кэтэ?э?ит? – диэн ыйытта.