В этом городе был некогда идол, называвшийся Перуном, в том месте, где теперь расположен монастырь, который зовется Перунским по имени этого идола. Новгородские язычники более всего почитали этого идола: его изображали в облике человека, держащего в руке раскаленный камень, подобный молнии, ведь «перун» у русских и поляков обозначает молнию34
. Во славу его и честь сооружался костер из дубовых поленьев, который должен был непрерывно пылать и днем, и ночью. Если же из-за небрежности служителей, назначенных следить за костром, огонь погасал, их казнили.Когда в 1470 году архиепископ Новгородский Феофил правил своею властью всей Новгородской землей, платя дань королю Польскому Казимиру, в то время великому князю Литовскому, тогда князь Московский Иоанн Васильевич начал против Новгородского государства тяжелую и жесточайшую войну, тянувшуюся непрерывно семь лет, и за это время не раз упорно штурмовал город Новгород. Наконец, в 1477 году он победил новгородцев в битве при реке Шелони35
, принудил к сдаче города и всей области и объявил властителем себя. Однако, так как он понимал, что еще не имеет абсолютной власти над новгородцами, то с помощью упомянутого выше епископа Феофила он вошел в Новгород с вооруженным отрядом под маской ревнителя религии, будто бы желая воспрепятствовать некоторым гражданам, якобы собирающимся отпасть от русской церкви к римской. Под этим предлогом он вторгся в Новгород, поверг жителей в позорнейшее рабство, всех граждан и купцов лишил их имущества (оставив каждому четвертую часть), отнял у самого архиепископа его доходы и все золото и серебро и назначил на его место другого епископа (уделив ему только малою долю доходов).Russa, oppidulum vetustissimum olim antiqua Russia dictum, a Novogrodia 12 miliaribus distat, quod fluvius salsus praeterfluit, quem incolae fossa ampla in modum lacus coercent, indeque aquam per cannales unusquisque ad suas aedes deducunt, et ex ea sal coquunt.
Ivanow Gorod ars, quam Joannes Basiliades Moscoviae Dux, a quo et nomen accepit, ad ripam Nervae fluvii ex lapidibus sectis extruxit, distat a Novogardia magna 40 miliaribus a Pscovia totidem.
Juxta hanc arcem est civitas lignea Nerva a fluvio appellata, ubi Novogrodenses, et Pskovienses merces suas deponere solent. Est ibi quoque ex adverso in altera ripa Livoniensium castrum et civitas, quod etiam ab eodem fluvio Nerva appellatur, atque haec duo castra Nerva fluvius interfluens, Moscoviae olim imperium a Livoniensi dislimitabat. Sed nunc Joannes Basiliades modernus Princeps Moscoviae, Nerwa arce Livoniensium cum caeteris potitus, ulterius fines suos promovit. Nerwa autem fluvius ex lacu Czudzko dicto oritur, duobusque in se receptis fluviis, Pskowa, et Vielika Reka dictis, ex Meridie venientibus Iwanow Gorod, et Nerwam civitatem interfluit, indeque in mare Livonicum exoneratur. Hoc fluvio ex Moscovia merces in mare deportantur praecipue ex Pskoviae et Novogrodiae magnae regionibus.
Jamma Castrum, 12 miliaribus ab Iwanow Gorod, et Nerwa situm est, ad Plussae fluvii ostia Septentrionem versus. Deinde spacio 4 miliarium a Jamma, castrum et civitas Coporogia dicta, ad fluvium ejusdem nominis occurrit. Hinc Septemtrionem versus, 25 miliaribus per Oreszek, et Corelam civitates, ad fluvium Polna pervenitur, qui imperium Moscorum a Phinlandia Swetiae Regi subjecta dislimitat.
VODZKA REQIO
Haec regio a Novogrodia magna, triginta miliaribus distans, inter Occidentem et Septentrionem sita est, cujus incolae proprium idioma habent, aliquantulum a Ruthenico differens, in eam animalia cujuscunque generis, si aliunde inducta fuerint, colorem suum in albedinem mutare perhibentur.
CORRELA PROVIMCIA
Haec provincia suum proprium idioma habet, a Novogrodia Septentrionem versus, sexaginta miliaribus Polonicis distat, cujus incolae Moscorum Duci et Swetensium Regi propter utriusque vicinitatem tributa pendunt. Hujus provinciae fines ad mare usque glaciale protenduntur.
Solowki Insula Septentrionem versus, inter Dvinam et Corelam provincias octo miliaribus Polonicis a terra in mari sita est, Moscoviae Duci subjecta. Estque ibi monasterium Ruthenicum insigne, in quod mulieribus ingressus gravi sub poena prohibetur.
Distat autem haec Insula a Moscovia trecentis miliaribus a Bielle jezioro 200 miliaribus Polonicis. Sal ibi copiusius decoquitur.
Solem illic in aestivali Solstitio perpetuo, duabus tantum horis exceptis, splendere affirmant.
Русса, древнейший городок, некогда называвшийся старой Руссией, отстоит от Новгорода на двенадцать миль; протекает через него соленая река, которую жители с помощью широкого вала заставили разлиться озером, и отсюда по каналам все отводят воду к своим домам и варят из нее соль.
Кремль Ивангород на берегу реки Нарвы выстроил из отесанного камня московский князь Иоанн Васильевич и назвал своим именем; он стоит в сорока милях от Новгорода Великого и на таком же расстоянии от Пскова36
.