Ордэн Прамяністых

Сапраўды, на экране высвеціўся нейкі незнаёмы нумар. Кміціч гмыкнуў: калі трэба, то яшчэ раз ператэлефануюць. І быццам пачуўшы ягоныя думкі, тэлефон зноў завібраваў пад раскацістыя акорды – зноў той самы незнаёмы нумар.

Кміціч не тое каб любіў паспаць – проста гэтай ноччу ён дапісваў артыкул і заседзеўся да позняга: праца ішла добра, дый час прыспешваў – да дэдлайну заставаўся апошні дзень. Артыкул ён дапісаў, таму зранку дазволіў сабе паспаць лішнія пару гадзінак. Але прачнуцца давялося не па сваёй волі…

– Слухаю, – уласны голас падаўся Паўлу чужым і далёкім, быццам гучаў з нейкага глыбокага тунэля.

– Спадар Павел? – голас суразмоўцы, наадварот, быў да непрыстойнасці бадзёрым і свежым. Адразу было ясна, што яго ўладальнік падняўся даўным-даўно, зрабіў зарадку і прабежку, пасля чаго прыняў кантрасны душ, з’еў лёгкі сняданак з абавязковым апельсінавым сокам і даўно займаецца працоўнымі справамі.

– Так, гэта я, – пацвердзіў Кміціч, з цяжкасцю варочаючы зашэрхлым языком.

– Вас турбуе Андрэй Горцаў з Воршы, – імпэтна працягваў нябачны далёкі суразмоўца. – Мы ладзім гісторыка-краязнаўчую канферэнцыю ў сярэдзіне снежня і хацелі б запрасіць вас да ўдзелу. Нас вельмі зацікавіў ваш артыкул, прысвечаны 1918 году ў нашым горадзе і ротмістру Якабіні, таму мы б хацелі вас прасіць зрабіць даклад на гэтую тэму. Магчыма, у вас засталіся нейкія эксклюзіўныя матэрыялы, якія не ўвайшлі ў гэты артыкул, якімі вы б хацелі падзяліцца з шырокай публікай…

Кміціч уздыхнуў і, папрасіўшы прабачэння («Зараз я заняты і не магу з вамі размаўляць»), прапанаваў ператэлефанаваць пасля абеду: маўляў, тады ён будзе больш вольны і зможа абмеркаваць свой удзел у гэтым мерапрыемстве.

…Вядома ж, ён пагадзіўся: перарабіць журналісцкі тэкст у нейкі навуковападобны даклад было не вельмі складана, а тэма, закранутая ў ім, пакуль яшчэ не адпусціла Кміціча.

Дзякуючы некаторым архіўным дакументам ён сабраў (хоць і не цалкам) гісторыю ротмістра Якабіні, які ў 1917–1918 гадах ствараў Першы беларускі полк і меўся павесці сваіх байцоў на абарону Усебеларускага сходу. Аднак у супрацьстаянні з бальшавікамі Якабіні прайграў – удача была на іх баку, і афіцэру давялося ўцякаць літаральна з-пад руляў вінтовак.

Постаць Якабіні заварожвала Кміціча: яму бачылася ў гэтым афіцэры штосьці рамантычна-ўзнёслае, без усялякага налёту авантурызму, так характэрнага для рэвалюцыйных і паслярэвалюцыйных закалотаў.

Канферэнцыя ў Воршы была прызначаная на пачатак зімы: яе традыцыйна прымяркоўвалі да 13 снежня – даты, калі горад атрымаў Магдэбургскае права. Такім чынам, Кміціч атрымаў на пераробку свайго артыкула пару тыдняў – цэлы вагон часу…

Але, натуральна, дапісваў ён тэкст у самыя апошнія дні і ўносіў праўкі ледзь не перад самым ад’ездам у Воршу.

На чыгуначным вакзале яго сустрэў бялявы невысокі хлопец з чыстым тварам дзіцячай лялькі-галыша, не кранутым ніякімі сур’ёзнымі клопатамі. Выявілася, што ён і быў тым самым Андрэем Горцавым, які запрашаў Кміціча на канферэнцыю. Час дазваляў, таму аршанец прапанаваў госцю спярша завітаць у кавярню, а толькі потым адправіцца на выступ.

У кавярні Павел паглядзеў на падзасохлыя канапкі, нягеглыя лісцікі салаты – і рашуча адмовіўся ад усяго, акрамя кавы з булачкай.

– Ну, не пераймайцеся, – супакоіў яго Горцаў. У кавярні ён зняў пухавік, пад якім апынуўся шэры пінжак і блакітная кашуля, зашпіленая аж да апошняга гузіка, пад самым горлам. – У нас пасля канферэнцыі яшчэ плануецца пачастунак для запрошаных удзельнікаў.

Кміціч падзякаваў і дадаў, што пасля дарогі яму ўсё адно пакуль што есці не хочацца.

Краязнаўчая канферэнцыя праходзіла ў зале мясцовага гатэля, назва якога не вылучалася арыгінальнасцю і супадала з найменнем горада. Якраз напярэдадні Павел гартаў памятныя кніжкі Магілёўскай губерні, куды Ворша ўваходзіла ў часы Расійскай імперыі, – хацеў расквеціць свой выступ нейкімі дадатковымі звесткамі. Адтуль ён выпісаў сабе назвы гасцініц, якія існавалі ў горадзе акурат напярэдадні рэвалюцыі: «Цэнтральная», «Палыкаўская», «Эрмітаж», «Брысталь», «Дняпроўская», «Нумары Гофмана» (так насамрэч клікалі іх уладальніка. Пра гэта сведчыў запіс у даведніку – Евель-Хаім Гіршавіч Гофман), «Арлоўскія нумары», «Вакзальныя нумары», «Брэст-Літоўская гасцініца», «Парыжская», «Камерцыйная».

Тады нікому ў голаў не прыйшло назваць гатэль гэтак жа сама, як і горад, у якім ён размешчаны.

У гатэльнай зале Кміціч агледзеўся: прысутных было няшмат – дзясяткі тры чалавек. Паназіраўшы яшчэ крыху, ён зрабіў выснову: чалавек пяць-сем – выступоўцы, яшчэ пяцёра – арганізатары, астатнія – гледачы.

Адкрываючы імпрэзу, Горцаў выказаў падзяку ўсім прысутным, асобна вылучаючы гасцей з іншых гарадоў, якія ўшанавалі сваёй прысутнасцю гэтую падзею.

Павел глядзеў, як падчас прамовы ходзіць кадык на горле выступоўцы, напінаючы зашпілены гузік на кашулі. У пэўныя моманты здавалася, што вось-вось гузік не вытрымае гэткага напружання і адарвецца, выпускаючы са зняволення адамаў яблык Горцава. Аднак неўзабаве напружанне спадала, і кадык зноў пачынаў свой нястомны рух уверх-уніз.