Отчаяние (на каз.яз.)

— Шршіт келе жатыр дейді ой, — деді Тасболат ойлана, — ашардан ашандар бар…

— Шршіт келе жатса, Абылай бар емес пе?

— Ары беттегі елді шршіттер тып-типыл ып ртеп жіберіпті. діретті болса Абылай сонда айда алан?

— Ары бетке шыып шршіттермен соысуа лі ерте… Жрт ашты деп, батыр ашпас болар…

— ашпалы…Сонда не тамыз?

— Батыр Баян мндай сра бермес еді. не, ол халы шін жанын пида еткен жо па?

Тасболат ндемей за отырды. лден уаытта барып:

— Жарайды, ендеше, біз де кшпейміз, — деді.

Оны даусынан зіні жеілденіп аланы байалды. Кім ата мекен жерін тастаысы келеді. Оны стіне оан ханыны оластына барып, кгере оюына Тасболат кмнді еді…

— Ал бізді жерімізге шршіт келе жатса, Абылай бізге жрдем олын соза ма? — деді Тасболат Бардан кзін алмай.

— Бдан былай исі аза Абылайды туы астына жиналуы керек, — деді Бар жырау. — Абылай ол астындаы елін орауа тиіс. Ол орамаса Бгенбай, Жабай, Сары-сынды батырлар бар. Солар орайды… Бл арада сендер зірге аза жеріні барлаушылары болып ала трасыдар.

Бар бір онып, ертеінде еліне аттанды. Тасболат оны соынан за арап трды. Жырау сзін ойа салды. «Исі аза Абылай туыны астына жиналуы керек» деп айталады ол ішінен. Жрт Бар жырауды Абылайды тіл мен кмейі деуші еді, сол есіне тсті.

ІІІ

Ккейтесті арманына жеткен Абылайды кілі ай-жай еді… И, Теліклді жаасына жиналан ш жзді «игі жасылары» оны «лкен Орда» ханы етіп а кигізге ктерген. Рас, бл жиына лы жз бен Кіші жзді кп руларыны басты адамдары келмей алды. Келмесе, зі білсін! Абылайа азір оны андай маызы бар? Бгін келмегені, ерте келеді. Бгін кнбегені, ерте кнеді. Кнбегенін ат йрыына байлап, а сойылды астына алады!

Ал азір айбарынан сескеніп тізе бккен алы ел! «Ханны аарынан сата!» деп жалбарынан ру басшылары…

Міне, бгін, Абылайа осындай кіріптар боланны бірі — оырата жататын Божбан руы. Тркістан улиетін жайлайтын бл руды басшы адамдары жеріні жаындыын пайдаланып, оан билерімен тіл табысып, Абылай оластынан шыпа болан. Салатары арылы бны біліп алан хан, тал тсте Божбан ауылдарын шауып, басты адамдарын ттына алан.

Далбасалаан ауыл асаалдары айтсек Абылайды кілін жібітеміз деп, бар мал-млкін алдына кеп тартып, ойнына е слу ызын салды.

Хан азір осы жас ызбен оаша тігілген а ордада жатыр… оырат етекті ел. лы-ызы лген-тірілгеніне арамайтын намысой келеді. Сйтсе де ыз жегелеріні «Ханны кілін таба білсе, елімізді баы жананы, ааларыны ажалдан аман аланы» деген сзінен шыа алмаан. Жігіттерді анда-санда алжыдап, а тсіндегі тастай атты ос анарына олы тигені болмаса, пк денесін лі тірі жана сипатып крмеген жас слу сттей адал абыройын хана олжа етіп, елін апаттан, екі аасын ажалдан алып алма болан. Ол яттан екі беті оттай жанып, жрегі тора тскен торайдай діріл аып, жарылып кетуге дайын трса да, ханны ыайына кне берді, денесіне хан салмаы атты батса да, асау мінез крсетпеуге тырысан.

Ал бл кезде Абылай жарлыын орындауа Божбан руыны бас ктерген адамдарын хан нкерлері алып келген. Оларды ішінде осы ызды екі аасы да бар. ыз шаында лззата кенелген Абылайды ойына кенет осы екі батырды лтіру туралы берген бйрыы тсіп кетті. Абылай езу тартты: «Жо бір ызды ызыы шін, ол бйрыын бзбайды, кімде-кім бан арсы трса осылай леді!» Кп кешікпей ол, бкенні етіне тойып алып, маужырап йыа кеткен жолбарыстай, тла бойын бір раат тынышты билеп, кзі іліне берді.

Абылайды асында ты ашып н-тнсіз жатан ыз кенет:

— Хан ием, бауырларымны кнсін кеше крііз… — деді жаса булыып.

— Крерміз… — деді Абылай йылы-ояу.

ос батырды лім жазасына бйыраны таы есіне тсті. «Оасы жо… кні ерте-а екі ааларыны мені олымнан лгенін мытады. Тек хан ойнында жатаны ана есінде алады».

Абылай айтадан кзін жмды. Біра дл осы стте:

— Аттан! Аттан! — деген айай шыты. Кенет ыраны бауырлай шапан аттарды дбірлері естілді. Тыны тндегі оыс дауыстар лаа андай быжы боп жетеді, онсыз да елегізіп жатан ауыл, рпиісе тсектерінен атып трды. стеріне жыртыш с келіп алан балапандай, бала-шаа кздерін тырналай ашып, у-шу боп жылай бастаан.

Ауыл сыртында да, орда сыртында да, анау-мынау жаудан сатап алар аланы бар екенін білсе де, Абылай да орнынан шып трды. Таа бігері кетіп саспаса да немі жо жерден пайда болар соыса йренген детпен жылдам киіне бастады. Шаыратан тскен ай сулесіне шомылып, наыз бір тнгі періштедей ола шашы жерге тсіп не істерін білмей, й ортасында тран жас слуа стана таы бір арады да:

— Маан арналан тініші болса, кндіз айтарсы, — деді де адуындай басып, кміс сапты ылышын сйрете абоз йден шыып кетті.

— «Аттан» салан кімдер? айдаы жау? — деді ол орда алдында тран топ жігітке. Кзет бастыы баяы Батыр Баянны сйегін алып шыан ара ср жігіт, азір а тсе бастаан ою келте саалын бір сипады да:

— зір белгісіз, хан ием, — деді сл ала шыып, — «Аттан» салан жігіттерді ауыл сыртындаы кзет тотатан трізді. Ду де болса, мына келе жатан солар-а шыар.

Дабырласа сйлескен бір топ жігіт орда тсына келіп те алды. Кзетшілер жанында тран Абылайды кріп, зын сары шабарман иіліп слем берді.

— Алдияр тасыр, жаман хабармен келіп трмыз, — деді.

— андай хабар? Айт!