Отчаяние (на каз.яз.)

— Орта жз бен Кіші жзді скерлерін елдеріне айтарып жібергеніізді естіп, оан ханы лім ата оныпты. оан, ндижан, Маргелан, Наманан бойын ойып, Ташкент маындаы кешегі зіізді жатаан Шанышылы мен алы тайпалары тайлы-тайлаына дейін алмай, солара еріп келеді.

— анша найзасы бар?

— Алпыс мынан асар…

Теліклді жаасында аза еліне хан сайлананнан кейін ш жзді елу мынан астам скерін бастап Абылай оана арсы жорыа аттанан. Он кн жан аяспас рыстан кейін Нрбота биді баласы оан міршісі лім ханны скерін кйрете жеген. «Атабан шбырындыдан» бастап, кеше ана ытай бодыхандарымен соысан аласапыран кездерде оан хандыына арап кеткен аза руларын бостан еткен. Осы жорыты нтижесінде Сырдария бойындаы Тркістан, Сайрам, Шымкент, таы баса алалар айтадан азатарды олына ткен. Ташкент алым-салы тлеп труа мжбр болан. Бнымен атар брын Ташкент хакіміне зекет, гараж тлеп тратын Шу мен Талас зендеріні бойындаы жне аратау ойнауындаы оырат, Дулат, Жалайыр, Суан рулары алым-салытан млдем босатылан. Ал Ташкент пен ндижанны аралыында кшіп жретін лы жзді Шанышылы, алы рулары кптен бері сол араларды жайлайтындытарынан з оныстарында, Ташкент шбегіні арамаында алан. йткенмен, Абылайды амшысы батып кеткен бл елдерді арасында аза ханына деген наразылы та басыла оймаан. Сондай наразылыты бірін Абылай кеше ана осы арада ан-жоса етіп басан.

Аыры зіне тиімді бітімге олы жеткен Абылай «енді рыс жо, ел іргесі оныс тапты», деп скеріні негізгі жауынгер кші болан Орта жз жасаы мен Кіші жзден келген олды тегіс елдеріне — Ара мен Жайыа айтарып жіберген. Абылайды асында ханны з гвардиясы есепті мы аралы тлегіт пен Дулат, Жалайыр, Албан, Суан руларынан ралан бір сана жуы скерлері ана алан.

«лкен Орда» ханыны тек з скерімен аланын білген жне лы жзді жігіттері Абылай жаына млдем шыа оймас деп міттенген оанны жас ханы лім дереу бас ктерген. Ташкентті алып, содан кейін Тркістанды да зіне аратпа боп жорыа шыан.

Жаатай лысына араан ш жз жылдан бері Жетісу іріне жан бастырмай келген, ерлігі бкіл Шыыс еліне аян Дулат, Жалайыр алы, Ша- нышылы, Албан, Бестабалы руларын да Абылай зімен бір болады деп ойлаан. Сыр бойын оырат, ыпша, Табындар андай ораса, лы жзді жігіттері де з ата мекен жерін сондай орайды деп сенген. Ал кенет алы мен Шанышылы руларыны оандытарды азыранына ергені, оан оыратты да делебесі оза бастааны ханды атты ренжітті.

Ташкент тлейтін алым-салыты оан ханы сол мадаы алы мен Шанышылыны мойнына салан. Жне Ташкент шбегі з тарапынан бл елдерге зекет, гараж млшерін кбейткен. Жрта осыны брі Абылайа баынуды салдары деп тсіндірген. Халыты ереуілге шыуына осылар себеп.

— Блікшілер ай тста жиналып жатыр?

— Шыршы зеніні бергі абаында.

Абылай ордасын жаында Бадам мен Арыс зені тйіскен тстаы Брітас деген жерге ондыран. азырттан бл ара елу, Тркістаннан жз шаырымдай жерде. Мнда келген ойы Арыс бойын мекендеген оырат пен Бадам зенін жайлаан Шанышылы, алы руларымен белдесе жаындасу еді.

— … лі кш жерде екен ой, — деді хан, — Ташкенттен кейін олар Тркістана арай шыады ой, оан жеткенше, біз де етек-жеімізді жиып болармыз. — Абылай уаыт млшерін білу шін аспана арады. Та жлдызы туып алан екен. Аспандаы та жлдызы, жаа зі шыып кеткенде есік алдында алан екінші та жлдызын есіне тсірді. Ол бйыра сйледі.

— азір Сіргелі Елшібек батыра, Дулатты ос брісі Бкен мен Саыра хабар берідер. Бар олдарымен осы азыртты етегіне тез жетсін. Албан менен Суана да, жаын жатан Бестабалыа да, бергі етектегі Жалайыр батырларына ат шаптырыдар. Брі осы азырт маына жиналсын!

— п, болады! — деді бас шабарман.

— Сскеге дейін зімізді жігіттер де алдаспанын айрап, дайын трсын! Жыланды ш кессе де кесірткелік кші бар. аза скеріні ш блігіні бір блігімен-а, дай бйыртса, оанны орау асырыны кеірдегін жлып алармыз!…

Ол айтадан А Ордаа кіріп кетті. Енді шешінген жо. ылышын былай ойып, белбеуін босатты да, жкке сйеніп, кзін жмды. О жаындаы тсектен жас слуды ксігін баса алмай, булыа жылааны естілді… Жаны жай тапандай, Абылай таы езу тартты.

О, тадыр!.. Расында да тадыр — зіні а бурасы шыар. Міне, азіргі киесі — екінші а бура. Е алашысы артайып бден ждеп бір кні зінен зі млдем жо боп кетті, ал мынау згесі… «Хан киесі — осы а бура» бгін тым кілсіз еді… Мынау блік соан крінді ме екен?

Рас, Абылайды атыгез, тас бауыр дейтіндер кп. Біра осы «атыгез» Абылайды тсында ешкім де аза елін кейін кетті дей алмайды. оан хандыына желке жнін дірейте крсетіп, айдаар мен арыстанны аузынан ебін тауып тылып, ккжал Абылай аман-есен мір сріп келе жатан жо па? Ал бны темір тегеурініне шыдай алмай, кей ру беті ауан жаына ашысы келсе — оны да себебі бар. Абылайа бір тайпаны крген збірінен, бар азаты шашау шыармай стау ымбат.