Отчаяние (на каз.яз.)

Біра адамды дай адастырар алдында е алдымен аылынан айырады. Кзтосанны е аыры айында Сыбан Раптанны баласы алден Церенні олы Тркістаннан шыып, Жааорана беттеді. Б жолы оны арамаында ыры мы атты скер бар-ды. зге скерін жаулаан жерін иемденуге ал- дыран. Біра, Жааорана таяан кезде, бкіл скеріне кілт тотауа тура келді. Бір кн брын ала жіберген ызы Хоча басаран барлаушы топтан: «Алдымызда аптаан аза скері келе жатыр» деген хабар жеткен. Сыбан Раптан та алды. айдаы скер? Кім басарып келеді? Сонау лжадан аттаналы алты айдан бері арсы келер жнді кшті крмей бден асынып алан Сыбан Раптан ызына кісі шаптырды… «айдаы скер? Ондай алы скер шыаратын азаты кбі ырылан. Сені кргені сір кп малы болар. Абайлап ара, егер кргені шынында мал болса, онда айдап алуа анша адам жіберейін, тез хабарын бер», — деді. зі енді скеріне таы ала арай жруге бйры берді. Біра Хочадан таы хабар келді. «Алдымыздаы бізге арсы келе жатан азаты Кіші жзіні скері екен. Басында білайыр хан… Аз дегенде отыз мыдай… Осындай алы ол о жаымыздан, Орта жзден де бгін-ерте келмек крінеді. Оны Болат ханны інісі Смеке басарады дейді ола тскен жігіт… Екі жаты скері Шиелі тсында тйіспек. білайыр скері азір осы Шиелі жаасына остарын тікті. Шамасы, Смекені олын ктпек… Жау арасы бден шоырлананша, сол жерде аялдау керек. Келе жатан жауды ктпеген жерден шабуылдаса, жеіс біздікі болатынына дау жо» депті ызы.

Сыбан Раптан алдында жау бар екенін енді ты. Біра ызыны берген аылына ар-ар клді. «Отыз мы скерге келетін таы отыз мы скерді кт дейді. Сосын барып олара ойламаан жерден арсы шыа кел дейді. Аылыа болайын! йелді шашы зын, аылы ыса деген, міне осы! Егер білайырды отыз мы скері болса, мені ыры мы жауынгерім бар. Жне андай ккжалдар! Кіле сен тр — мен атайын! Мндай ыры мы олмен ашан да болса отыз мыды жеуге болады. білайырды отыз мыына Смекені отыз мыы осылуын мен неге ктемін? Одан да олар осылмай трып, білайырды скерін неге ырып тастамаймын? Мейлі, келе берсін, содан кейін Смекені отыз мыы. Онымен де айасуа кшім жетеді». Ол осыны баласы алден Церен мен Рената айтты.

Ренат:

— Егер біз баранша, ар жаынан Смекені скері жетіп алса айтесіз? — деді.

— айткен кнде де білайыр скеріне Смекеден брын жетуіміз керек! Бар айла осында.

— Біз соысып жатанда Смеке скері жетсе айтесіз?

— Смеке скері жетпей трып білайырды жеуіміз керек.

— Бл бізді ойымыз ой. Ал Смеке скері бізден брын жетіп, не болмаса біз алысып жатанда жетті делік?

— Онда біз жеілдік.

Сзге алден Церен енді ана кірісті.

— Ондай ауіп туатын болса, осы арада кідіре трып, арт жаымыздан таы жиырма мы скер алдыранымыз аыл емес пе? Алпыс мыа алпыс мы, жеіс рашан да бізді жата болады.

— Онсыз да біз жеілеміз.

— алайша?

Сыбан Раптан арылдап клді.

— анша жер, анша ала аланымызды білесі бе? Сонда алан жеріді алаанымен басып отырасы ба? Бар скерді мнда алдырса, орыанынан баынып отыран ел ндемей отыра ма? Жо, алден ноян, арсы келген он бес жауынгерден артынан адып мылты атан бір адам ауіпті! Жиырма мы — алан жерімізді басып алуа керек. Ал ондаы скеріміз азір жиырма мынан сл ана асады… Алты айды ішінде он мы алма оа шты. Бес мыдайы дала азаы, тау ырызымен айаста аза тапты. Оларды орнын осы жорытан айтан со, ысты кні ана толтырамыз. Ал азір нартуекел. Отыза — ыры! Біз жеуіміз керек!

Ренат аырын жымиды.

— Оныыз рас. Смекеден брын жетіп, жауды жеу — бізге алан жалыз жол.

Ол іштей Сыбан Раптанны олбасшылы дарынына та алды. Шыыстан шыан лы скери олбасшылар — тилла, Шыысхан, Бату, Аса Темір — брі де хат танымаан, зінен брын ткен елдерді скер ру, соысу тсілдерін де білмеген адамдар. Брі де з жолдарын здері салан. Олар ашанда болса, жауын жеуді білген. Бкіл лемге йгілі Шыыс ханны дние жзін билеймін деп талпынанда небары екі жз мы скері болан. Сонымен анша елді, анша жерді басып алды! Оан араанда, Сыбан Раптанны ісі баланы ойыншыы трізді. Жоар хандыы рі кетсе жз мы скер шыара білер. Сондай скермен, рине, бір аза жерін зіне арату — Сыбан Раптанны олынан келеді. азіргі ойлап траны да сол лы сенімні амы. Тек бны олдай білу керек.

— Ал, басты ата амшыны, — деді Сыбан Раптан енді бтен сзге келмей, — араы тсе біз де жау шебіне жетуіміз керек!

атты желіске салып, ыры мы ол шаай тстен бесінге дейін жрді. Кн екейе Сыбан Раптанны алдыы шебі Шиелі зеніне жиырма шаырымдай жердегі бір оалы клге келіп жетті.

Осы арада ызы Хоча басарып кеткен барлау тобына кездесті. Жоар барлаушылары алы амыс арасындаы остарынан шыып, ат стіндегі онтайшыа иіліп тжім етті. Хоча кесін атынан тсіріп, з шатырына олтытап алып кірді. Аздан кейін алден Церен мен Ренат та келіп, есік жатан бір тізерлеп орын алды. ыз н-тнсіз, босаада тран торсыты пісіп-пісіп жіберіп, шара аяпен алдыменен кесіне, содан кейін аасы алден Церен мен Рената ымыз йып берді. Сыбан Раптан ымызды сусынын андыра за жтты да, есік алдында ймелеп тран барлаушылара кз жіберіп:

— Шгерек ноян айда? — деді.

Хоча кесіні босаан шара аяына толтыра айтадан ымыз йып, олына статты да:

— Шгерек ноян ос сыртында ліп жатыр, — деді.

Сыбан Раптан ымыздан таы бір жтты.

— Кім лтірді?

— Мен лтірдім…