Отчаяние (на каз.яз.)

Алдында жау шебі барын білген Абылай, енді з скерін жая тсті. Жааоран бекінісін алуды бес мергені бар абанбайа жктеді, Сырымбетті о жа анаты, Баянды скеріні сол жа анаты етті. райсысында ш мынан атты скер. Оларды соынан сойылды, шиті мылтыты ш мынан сарбаздары бар Малайсары, Оразымбет батырлар. зі Саымбай, анан, Жанза секілді ерлерімен, жорыа алашы аттанан он жеті жасар Жанай деген баласымен шепті дл ортасында болды. арамаында аты шулы, ер жрек тлегіттерден ралан мы салт атты жауынгерлері бар. Бны басаратын «Алтайды абасы» аталан ер Сегірбай.

Жансыз жіберілген ертлелері арылы Абылай зіне арсы тран айын аасы алден Церен ліп, енді Жоар онтайшысы болан Цеван-Доржи екенін білді. Абылайды бл міршіге ерекше штігі бар. алден Цереннен аза жеріне Ертіс жаынан тиюді талап еткен де — осы Чорас руымен кілдес Цеван-Доржи. Абылай алден Церенні олына тскенде, оан лім жазасын сраан да — осы Цеван-Доржи. Бара пен білайырды штесуіне себепкерді бірі болан да — осы Цеван-Доржи. Ал кейін білайырды лтірген Бараты азатара бермей алып, біра тбі з елі жаына шыып кетуі ытимал деген ауіппен ткен жылы, яни бір мы жеті жз елу екінші жылы, у беріп лтірткен де осы Цеван-Доржи. Рас, Бараты луімен байланысты, Абылайды алдында ба таластырып кесе-клдене трар ешкім алмады. Сол кннен бастап Абылай Орта жзді бірден-бір билеушісі деп саналды. лы жзді біраз рулары да бны жаына шыты. Біра соан арамастан Цеван-Доржи Абылайды тісі кптен айраулы еді. Ана бір жылы білммбет хан алден Церен бітімге келіп, баласы білфейізді аманата Ташкенттегі онтайшы Ордасына алдыранда, уде бойынша аза еліне айтаратын Тркістан мен Сыр маындаы отыз аланы бергізбегендерді бірі — осы Цеван-Доржи. Егер сондаы бітім іске асан болса, бгінгі ан тгілмес пе еді, айтер еді. Цеван-Доржиді кткеніні зі осы майдан болса, сол майданды бгін Абылай ашпа!

рыс срсенбі кні та ата басталды. Абылай да, Цеван-Доржи да елшілер арылы уделескен мезгілдерінде з скерлеріне «аттан» деп бйры берді. Клденеі он шаырымдай жазы далада ан тгіс ырын тез-а ызып кетті. Жер дбірлете шапан аттар, таы млдір ауаны а жара ысылдай атылан сада оы, шиті мылты шаылы, грсілдеген зебіректер. Біріне бірі арама-арсы сермелген исы ылыш, бкір алдаспандар, соылан сойыл, батырларды болат денесіне ырш-ырш кірген кк найзалар. О тиіп, жан шыра кісінеген жылы, жан тапсыра алмай ыыранан жаралы жауынгерлер. Тс болмай-а майдан даласы ан сасыды. Аяыды басан сайын аттан лап жат- ан адам денелері крінеді.

Алып майданны екі жа шетіндегі Сырымбет пен Батыр Баян бастаан аза скері иын да болса ала арай жылжып бара жатаны сезіледі. Тек екі жаты екі бас олбасшысы тран майданны орта шебі мызыан жо. Таы:

— Аттан! Аттан! — деген ран шыты.

Сол саатта-а Сегірбай, Саымбай, анай бастаан слтанны мы жігіті зебірек оы жетпейтін алы жыылды сайдан шыа сала Цеван-Доржиды тран тбесіне арай лап ойан. Біра бір шаырымдай шапан кезде кенет грсілдей жнелген зебіректерден жауан жойын отар дл аттарыны мадай алдынан кеп грс-грс жарылан. Алдыы шептегі жз аралы ер жрек жігіттер ат-матымен омааса жер ауып, заматта арттарында келе жатан жау- ынгерлерге бгет болды. Кп салт аттылар алдындаы аттар мен адамдарды ліктеріні стіне кеп лады. Осы кезде зебіректер айта грсілдеген. Амал жо, лапылдап келе жатан алы ол еріксіз кейін шегінді. Абылай бйрыымен жігіттер таы шапан. Бл жолы да жзге таяуы аза тауып, аланы кейін серпілді. Зебіректі Цеван-Доржиды блай ала алмайтынын білген Абылай, енді шабуыл шебін басаша рды. Зебіректерге тікелей шаппай, оны ат таасындай оршап, жан-жаынан анталауды бйырды. Біра ш рет шабуыла шыып, е батыр деген ш жзге тарта ер жігіттерінен айрылан скер не істерін білмей, таы дадарып алды.

Бан Абылай:

— Япырмай, осыншама, азатан жауа шабар бір еркек кіндікті тумаан ба? — деді атты дауыстап. — айсы барсы?

Осы кезде топ ішінен «Абылай!» деген дауыс шыты.

Бл ран салан Абылайды он жеті жасар баласы Жанай еді. Ол тебініп ап, зебіректерге арай атой салды. Біра бдан брын грсілдеген тажалдардан бден ркіп алан астындаы басы атты кертбел, бала жігітті жау шебіне емес, бір бйірдегі жиде тоайына арай ала жнелді. Жрт таы тына алды.

Дл осы кезде, Абылайды зебіректерді оршаан жігіттеріні о жа тсынан Цеван-Доржи тран тбеге арай, басында кілі камшат бркі бар, абоз атты бір ыз бала «абанбай! абанбай!» деп ран тастап, суырылып шыа берді. Абоз ат ксіле сермеп келеді. ызды олында не сойыл, не найза жо, бар боланы тобылы сапты амшы. Осынау арусыз ызды ерлігін крген ызба алы топ, енді шыдай алмады, лап ойды.

— Абылай!

— Атыай!

— Ажол!

— араожа!

— абанбай!

— Абылай! Абылай!

«абанбай» аты аталан тста Найман жігіттері гуілдей шапан топты алдарында келеді. Зебіректер ортадаы топты алдыы атарына ана отарын жіберіп лгерді. Біра екі бйірдегі сойылгерлер сапы тез-а жетіп алды. Ар жаындаы жоар атты скері келіп лгергенше, тйелі зебіректерді тйе-мйесімен таптап кетті.

А болат сауыты жарылдап, Жалынйрыын ксілте Абылайды зі де шапты. Тбе басындаы онтайшы кк шатырын жинай бастады. Сйткенше болан жо, Жоарды шаян йрыты сары жібек жалауы шыыса арай шегіне берді…