Читаем Отчаяние (на каз.яз.) полностью

аза скерлеріні тегеурініне шыдай алмай, жоарларды ттас ран шебі бзылып, енді майдан зілген жеке-жеке топтарды, олдарды айасына айналды. Осы кезде онсыз да ызыл ана боялан лем бетін брынысынан да ызарта тсіп, кн де батты. Екі жа ліктерін жинап кмуге рыстарын тотатты. Бгінгі кнгі рыста Жоар жаынан ырылан адам азатардан анарлым кп боп шыты. Осылай жоар мен аза арасындаы анды ай- астарды жаа белесі ашылды. Бл аза еліні жоар онтайшыларын млдем жеіп, атамекен жерінен ууды е алашы айасы еді.

Абылай з шатырына келгеннен кейін, баанаы алма зебіректеріне жападан-жалыз арсы шауып, бгінгі жеіске жол салан ызды іздетті. Бл абанбай батыр мен азаты батыр ызы Гауардан туан жас Назым екен. Блдіршіндей жас ызды осыншама ерлік крсеткеніне риза болан Абылай, беліндегі сом алтыннан соылан жаа белбеуін шешіп берді.

Абылай басаран осы соыс екі айа созылды. аза скері Жааоранды, Шымкентті алып Тркістана таяды. Солтстіктегі Бгенбайдан да Сайрам мен Созаты алды деген хабар келді. Батыр Баян олы да Талас зеніне таяй тсті. Жнібек батырды да олы араалпа жерінен жоарларды Сырды жоары саасына арай сырыта бастады. Енді амал жо, Цеван-Доржи Абылайдан бітім срауа мжбр болды. Абылайды да бл бітімге кнбестік лажы жо-ты. ш ай бойы, Арадаы йлерінен алыс жерде рысан аза жауынгерлері де бден ажыан-ды. Жорыа аттанан жауынгерлерді бестен екі блегі аза тапты. Бл жаадан басын осып, ел болып келе жатан аза жртшылыына осал соы емес-ті. Оны стіне Абылай бл жолы жеістерін Жоар хандыын шын кйретуді басы деп санамаан. аза хандары тгіл, ытай бодыханымен алысуа жарап келген жоар онтайшыларыны лі де кші мол екенін ол жасы білетін. ысылып бара жатса Цеван-Доржи ытай бодыханына бас иіп, сол шекарадаы кп скерін кейін шаырып, аза еліне тгеді. Тіпті єытайдан да жрдем алады. Сонда Абылай оан рыстан бден ажыан жігіттерімен алай ттеп береді? Таы бір естен шыармайтын жайт, кз болса келіп алды. Ар жаында ылышын жаладатып ыс тр. Шаруа жайын ойламаса да болмайды.

Абылай Цеван-Доржиды жіберген елшісін рметпен арсы алды. за сздерден кейін, Орта жзді ханы білммбетті арамаына Соза, Сайрам, Манкент, Шымкент секілді ш ай рысып жоарлардан тартып алан бірнеше алаларды алдырып, Тркістан шаары мен оны улиетін аза еліне тегіс айтарып беру мселесі алдаы уаытта таы аралма боп келісілді. аза елінен жоар онтайшысы алып тратын алым-салы клемі де жептуір азайтылды. аза хандарыны арамаына Сырдарияны тменгі жаы мен Талас зеніні Жаы аласы тран жеріне дейін айтарылма болды. рине, жоарларды брыны жадайы болса, Цеван-Доржи бны біріне де кнбес еді, енді амал жо кну керек. йткені оны арт жаында да ыс бойы йытап, жаз шыа басын ктерген айдаар трізді, кшейіп келе жатан ытайды бодыханы Цзинь-Лун бар…

Осындай абыройа жеткен Абылай, жан-жатаы батырларына:

— Биыла соыс осымен бітті. Енді атты басын елге брамыз, — деп бйры берді.

зі Араа кшуге лгірмей, Соза тірегінде алып ойан білммбет ханны ордасында аз кн аялдама болды. Хан немере інісіні рметіне лкен той жасап, сый-рмет крсетіп жатанда, йге асыа басып Ктеш аын кірді, Ол кілі домбырасын екілдете жылатып оя берді. Мз-мейрам боп уаныша бленіп отыран Абылай:

— Жарыным-ай, кйі алай зарлы еді, сай-сйегімді сырыратып жіберді ой, Жанай лым аман ба? — деді.

Сонда Ктеш:


Алтын кн кім уанар батанына,

Ауды кім уанар атанына.

Жанайы жау олынан аза тапты,

Еліне енді жргелі жатанында, —


деп, жо жерден он жеті жасар Жанайды жоарды бір арашысы лтіріп кеткенін хабарлайды.

Крдей тншыып тына алан й ішінде, кенет булыып ксіген дауыс шыты. Бл Жанаймен тйдей рдас жне осы жорыта онымен жан аяспастай достасан бала жырау Ктешті ксігі еді.

Ойын-той былай алды. Абылай «а» рып, тсектен басын ктермей жатып алды. Жанай ліміне Олжабай жазытыдай, осы сапарда баласымен бірге болан батыра слтан тіл атпай ойды. Абылайа кіл айтып, сонау Арадан аз дауысты азыбек би, лы жзден Тле би, Кіші жзден Бала би келді. Бл ш биді келуі Абылайды ш жзді елі зіне ксем ете бастааныны белгісі еді.

Сонда аз дауысты азыбек:

— Уа, Абылай, ш жзі ш аан зен еді, соларды табысан жеріндегі сен бір бйтерек еді. Бйтеректі дауыл рмас па, жапыраы оны тспес пе, бтаы оны сынбас па? дай ма еді тетігін стаан бл жаланны, бны не, бір балам лді деп жатып аланы? — десе, Ттіара жырау:


ш жзді баласы

Аылдасып, сырласып,

Хан ктерсек деп еді.

ш жзді баласын

Бір баласындай крмеді.

Ат йрыын зідер,

Аллалап ата мінідер,

Хан талау етіп алыдар!


деген ашулы толауын айтып еді.

— Жн айтасыдар! — деп Абылай басын ктерді.

Міне, осындай Ордаа бір кезде Ктеш аын таы кірді. Б жолы ол кй тартан жо. Босаада бір тізерлеп отыра алды да, кзінен жасы соралап, ащы дауыспен аыратып оя берді:


ш жзге уа, Абылай, айы аян,

Кез жетті ара блттан енді оян.

Таы да суы хабар кеп трмын

лтірді Олжабайды ашын ноян…


Абылай басын тсегінен жлып алды.

— Уа, жарыным, жніді айтшы, не дейсі?

Ктеш аын енді Олжабайды алай аза боланын айтып берді. Екеуі з остарына айтып бара жатып, жолай демі бір уен естиді. Олжабай серігіні «аза ні емес, алма ні трізді. Сір, оршаудан шыан ттындар болуы керек» дегеніне арамай:

— Жоарлар болса айтеді, азір бітіміміз бар емес пе? — деп болмайды.

Перейти на страницу:

Похожие книги

12 великих трагедий
12 великих трагедий

Книга «12 великих трагедий» – уникальное издание, позволяющее ознакомиться с самыми знаковыми произведениями в истории мировой драматургии, вышедшими из-под пера выдающихся мастеров жанра.Многие пьесы, включенные в книгу, посвящены реальным историческим персонажам и событиям, однако они творчески переосмыслены и обогащены благодаря оригинальным авторским интерпретациям.Книга включает произведения, созданные со времен греческой античности до начала прошлого века, поэтому внимательные читатели не только насладятся сюжетом пьес, но и увидят основные этапы эволюции драматического и сценаристского искусства.

Александр Николаевич Островский , Иоганн Вольфганг фон Гёте , Оскар Уайльд , Педро Кальдерон , Фридрих Иоганн Кристоф Шиллер

Драматургия / Проза / Зарубежная классическая проза / Европейская старинная литература / Прочая старинная литература / Древние книги