Отчаяние (на каз.яз.)

Осылай деді де, сонау талмаусырап батып бара жатан кн кзімен таласандай, ара жерге кмуге имайтын айран слу ралай кзін жмып, о дниеге жре берді.

з олымен лтірген ос аяулысыны басында солылдай жылап Батыр Баян за отырды. Тек та сыз берген кезде ана, беліндегі болат анжарымен тере етіп кр азып, араларына бір уыс топыра салмай, ос баланын жер шаына беріп атына онды.

Батыр Баян аулына айтып келіп, ешкімге лм-мим деп тіл атпай, а рып, ш кн бойы жер бауырлап жатып алды. Тек тртінші кн дегенде орнынан трып, Уа руыны біраз батыр жігіттерін ертіп, Абылай шаыран Теліклге беттеді.

… Саынып кткен батыры келгенде, Телікл маайында жатан алы ол мз-мейрам боп уанды. Тек оны сзектен трандай сарайып кеткен жзін кріп та алды.

— Неге кешікті? — деп сраан Абылайа ана анды оианы бастан-ая баяндай кеп:

— Ел намысы бір кешірмес аатты іс істетті, — деді.

Аяушылыты білмейтін Абылай:

— Жоалтаны кп болса да кімі адал екен. Халы намысы ер нынан арты деді, — айы тек зідікі… Ал ата жолы бріміздікі. Одан таймааны — бл брімізді абыройымыз.

Абылай батырды бетіне арамай, алыстаы ккжиекке тесіле кз жіберіп, лденеге ойланып алды.

— И, Абылай слтан, сіз ділетін айтып трсыз, — деді Баян крсініп, — біра мені жрегімде жазылмас жара алды ой. Оны емі — тек ан тгу ана… ана — ан!

— Ондай ерлікке кн ерте-а туады, — деді Абылай. — Ер жігіт з жарасын рашан да жау анымен жазар болар.

Абылай сол кні білммбет ханмен аылдасып алды да, Кіші жз скерлеріні келуін ктпестен, алден Церен олындаы Тркістан улиеті мен Сырды сонау Арала дейін баратын тменгі жаындаы алаларды Жоардан айтып алу жорыына аттануа бйры берді. Бл шінші жыл тосанны екінші айыны бас шенінде, срсенбіні стті кні болды. азаты сол кездегі ататы батырлары мен Абылай бастаан ыры мыа таяу алы ол теріскейден кнгейге лап ойды.

Бл жолы жоры ш жзді басыны бір мол осылан жорыы еді. Осы сапар Абылайа да лкен абырой перді. ол ш салаа блініп, бір саласын жасы келіп алса да скери істе олбасшылы тжірибесі мол анжыалы Бгенбай батыр басарды. Бл ататы мбетай жырау:

Баян аула, ызыл Тау

Абыралы, Шыыс тау.

озы — Маыра, ой — Маыра

Арасы толан кп алма.

алматы уып ашырды.

ара Ертістен ткізіп,

Алтай тауа асырды.

Ауыр ол жиып алдырды,

А Шуліге ос тиіп,

алмаа ойран салдырды,

абанбай мен Бгенбай

Арын менен Наймана

оныс ылып алдырды, —

деп жырлаан Бгенбай мен абанбайды ерлігі ерекше крінген жоры еді. Бгенбай он мыа жуы олды басарып, Тркістан улиетіні солтстік жаына, алден Церенні лытауа аттанба болан Соза бекінісі тсына арай беттеді. олмен бірге ататы жырау мбетай аттанды.

Екінші олды Жнібек тархан басарды. Блар Сыр бойыны тменгі саласына арай сапар шекті. Жнібек скеріне тек ана Торай, Ырыз бойын жайлаан Орта жзді жігіттері ана емес, бан Сырдария жаасындаы здеріні атамекен оныстарын айтарып алма болан Кіші жзді Шекті, Табын, Тама, Адай секілді біраз руларыны жет жігіттері осылды. Бл олда сол Тораймен шектес Сарыкеш маындаы Уаа жататын Ттіара жырау бар.

шінші олды (негізгі олды) Абылайды зі басарды. Бл сап Шиелі, Жааоран бойларымен кеп Тркістанны зіне кнбатыс бйірінен тимек болды. Бнда азаты аты шулы батырларынан: Баян, Сырымбет, Жанза, Малайсары, Жпек, сл кейінірек келіп осылан абанбай болды.

Абылай олыны ас-суын дайындап, жауынгерлеріні кір-оын жуатын бір топ атын-алаш, ыз-ырынмен бірге, абанбайды Гауардан туан ызы Назым жорыа шыты.

Бл жолы Баянаулада Бар жырау сыраттанып алып ойды. Оны орнына жазда Абылайдан Ботаан мен Жанайды нын лемен сраан он жеті жасар Ктеш аын ерді.

Жазытрымы сай-саланы уалай аан ар суындай аза олдары тарамданып, жан-жаа арай аттана бастады. аза жауынгерлеріні жман ждырытай боп бір майдан ашуды орнына ш тарам боп блінуіні де себебі бар еді. аза олдары азір едуір кшейіп аланмен де, соыс неріне келгенде, Жоар хандыыны траты скерінен лі де болса тмен жатан. р ерлік, жаниярлы, жеттік жеткіліксіз асиет. бден машытанан нер, дет еткен соыс тсілдері керек-ті. Шиті мылтытан баса аруы жо аза жігіттерін топырлатып, аз да болса зебірегі бар, соыста бден шыныан алден Церенні тртіпті скерлеріне арсы оюа Абылайды кілі дауаламады. з скерін шке бліп, алден Церенні скерін де шке блшектеп, жеке-жеке ртпа болды…

Біра аза трізді кшпелі елді онтайшысы алден Церен Абылай улыын бірден ты. азаты бас кші Соза тсынан шыатын Бгенбай бастаан, не болмаса Аралды жоары саасынан, — араалпаты кпе тсынан кеп тиісетін Жнібек сарбаздары емес екенін айтпай тсінді. Бас кш Абылай маайында деп ойлады ол. Бны Тркістанны кншыыс жаына жіберген ертлелері де анытап айтты. Бл кездегі жоар скер басшысы алден Церенні ортаншы лы Цеван-Доржи Соза пен азалыа кмекші скерлер жіберді де, зі он бес мы олымен Абылайа арсы аттанды.

Абылай скерінен брын келіп, ол Жааоран бекінісін оршай шебін рды. Ортада жаяу жасаы. Екі бйірінде жоарды жал йрыын ріп тастаан тапал жылысын мінген ататы атты скері. Цеван-Доржи б жолы тйе стіне орнатылан он бес жеіл зебірегін, Абылайды мы тлегітінен рылан кіле ер жрек атты скері жреді-ау деген жерге орналастырды.