Пасля Жыццё

Дземідовіч таксама паспрабаваў устаць, каб хоць сесьці ці што, – чуўся ён па-ранейшаму кепска, мо нават горш, чым учора. Ноччу ў яго быў жар, біла дрыжака, а пад ранак це-ла аблілося сьцюдзёным потам, і ён, трудна дыхаючы, плас-том ляжаў на плашчы. Побач рухава і моўчкі ўскочыў немец, сеў, праціраючы заспаныя вочы. У бліндаж з тран-шэі з-за сьпіны Серафімкі цадзілася скупое сьвятло хмарна-га ранку.

– Але ж во, лыжка адна! – пабедавала Серафімка. – Можа, у вас ёсьціка?

– Черта с два, – сказаў капітан. – Чего нет, того нет.

Дземідовіч, лежачы, таксама пакруціў галавой. Тады немец, мабыць, зразумеўшы іх клопат, спрытна шаснуў у бакавы кішэнь свайго кіцеля і выцяг адтуль белую лыжку, шарнірна змацаваную з такім жа белым відэльцам.

– Бітэ.

Ён працяг яе Дземідовічу, але той адмоўна крутнуў галавой – хай есьць сам. Немец не настойваў – прысунуўся блі-жэй да чыгуна, але не зачэрпваў загусьцелую зьверху зацір-ку – чакаў. Серафімка заклапацілася каля капітана.

– Дык як жа гэта?.. Ці вы возьмеце самі?

– А ну, а ну! – сказаў капітан, адной рукой узяўшы ўкла-дзеную ў яе Серафімкай драўляную лыжку, а другой сьлепа мацаючы берагі чыгуна, што стаяў каля ног. Ямчэй уладкаваўшыся поруч, ён нязграбна ўлез лыжкай у чыгун і выліў зацірку з лыжкі на бот.

– Ай-яй! – сказала Серафімка.

Немец таксама нешта прамовіў, і Серафімка далікатна ўзя-ла з рукі небаракі сваю лыжку, зачэрпнула з чыгуна і асьця-рожна данесла яе да разяўленага з-пад бінтоў капітанавага роту.

– Во так! Ай-яй! Нібы малога…

– А ничего, пойдет! Давай еще, – запатрабаваў капітан.

Серафімка дала і яшчэ, – пачала дужа асьцярожна, каб ня капнуць на гразкія капітанавы боты, карміць яго з свае драўлянай лыжкі. Спаважна, бы нават саромеючыся, з другога боку ў чыгун прасунуў кароценькую лыжку Хольц.

– Ага, бярыце, бярыце! – гасьцінна падахвоціла яго Серафімка, і немец пачаў чэрпаць жвавей.

– Дземідовіч праглынуў сьлінкі і заплюшчыў вочы, каб на-ват ня бачыць таго сьняданку. Добра было капітану, які ўжо нічога ня бачыў з таго, што рабілася побач. Ня бачыў, канешне, але ж, мабыць, чуў і ня мог не разумець, што ро-біцца. Ды і гэтая Серафімка!.. Як ні ў чым не бывала, ядуць разам з немцам і не падумаюць нават, што ён – фашыст, вораг, якія тысячамі забіваюць нашых люзей, бураць гарады

і вёскі – пруць на Маскву. Не, ужо Дземідовіч на яго вудачку ня клюне – ні за харчы, ні за лекі. Учора той зноў даў яму стрэптацыд і нават вады ў кварце, але Дземідовіч ня ду-рань: ён толькі зрабіў выгляд, што праглынуў таблетку,

а сам крадком сунуў яе ў кішэню. Ужо тыя таблеткі яму не па-шкодзяць. Можа, і не памогуць таксама, але тут ужо ён бу-дзе пэўны. Ня трэба яму такая фашысцкая дапамога.

– Ну я уже стал наедаться, – задаволена сказаў Хлебні-каў, каўтаючы чарговую лыжку. – Чтоб тем осталось.

– А хопіць, хопіць і тым, – сказала Серафімка. – Тут шмат, на ўсіх наварыла. Вы ешце, ешце, – заківала яна яфрэйта-ру, які трохі затрымаў сваю лыжку, зважліва пазіраючы то на яе, то на капітана.

– Это кто – райкомовец? – насьцярожыўся Хлебнікаў, ад-чуўшы суседа ля чыгуна.

– Не, райкомавец ляжыць. Ідзіце во ешце, – сказала Серафімка, зірнуўшы на Дземідовіча ў куце.

– А, значит, ефрейтор! – здагадаўся капітан. – Ну как рус-ская затирка?

– О, гут! – прамармытаў Хольц.

– Гэта. Калі б яшчэ заскварыць… Ці забяліць. А то што ж – посьніца! – забедавала Серафімка.

– Ничего! И так сойдет!

Хлебнікаў задаволена адхінуўся да земляной сьцяны бліндажу, сапраўды пад’еўшы, ці, можа, робячы выгляд, што сыты. Ля чыгуна працягваў няўмела сёрбаць яфрэйтар. Дземідовіч жа нерухома ляжаў на сьпіне, трохі прыкрыў-шыся плашчом, і Серафімка сказала:

– Дык чаго ж вы не ясьцё? Лыжка ж ёсьць.

– Я пасьля, – буркнуў Дземідовіч.

– Як ваша прастуда? Ці лепей крыху?

– Мабыць, ня лепей.

– Ой забылася… Кажух жа вам трэба прынесьці.

– Было б добра – кажух.

– А табачку не того? Не расстарались? – ціхім голасам зважліва папытаўся Хлебнікаў.

– Ой, дык няма ж! Хадзіла па гародах – няма нідзе і сама-сейкі, – спахапілася Серафімка.

– Да-а? Ну что ж, потерпим. Правда, ефрейтор?

– Я, я, – з гатоўнасьцю азваўся Хольц.

Але той, мабыць, таксама насёрбаўся заціркі і неўзабаве ўзяўся абціраць кавалкам бінту сваю белую лыжку. Тады

да чыгуна зьнямогла прысунуўся Дземідовіч. Зацірка для яго была не навіна, ён добра ўведаў яе смак у сваім галаднава-тым жыцьці. Але, мусіць, хвароба панішчыла ў ім і адчу-ваньне голаду, і цяпер больш трох лыжак ён зьесьці ня мог. Ужо колькі дзён ня лезла ў горла ніякая ежа, не пайшла ця-пер і зацірка.

– Усё. Больш не магу…

– Ой, дык як жа вы без яды? – гаротна зморшчыла тварык Серафімка.

– Хай вунь той… даядае, – кіўнуў Дземідовіч на немца,

і Серафімка спытала:

– Можа і праўда – даясьцё?

Яфрэйтар, на дзіва, зразумеў і зноў з гатоўнасьцю дастаў сваю лыжку. За некалькі хвілінаў ён зусім апаражніў чыгун – рэшту старанна выскраб па берагах – мусіць, ня трэба бы-ло і адмываць.

– Ну і добра! – задаволена сказала Серафімка. – Пайду

кажух вам прынясу. Ці, можа, увечары?.. Халера на іх, каб на паліцыянтаў не налезьці.

– Ни в коем случае! Слышь, Серафима? – насьцярожыў-ся капітан.