Пасля Жыццё

Назаўтра [Серафімка] бяжыць парасьнікамі. І паранены Качан. <…> Паўзе. Паранены ў ногі. <…> Папрасіўся: ратуй, дам золата. <…> Прыбягае ў зямлянку. З немцам прыносяць Качана. <…> (У таго сала.) Дацягнула да траншэі, пакінула. Прыцягнула з немцам. Немец яе памочнік. <…> Але адкуль золата?

Качан. Бацьку яго раскулачылі ў 37[-м]. Немцы яго зрабі-лі паліцаем. Але ён уцёк. Куды толькі?

«Як жыць чэснаму чалавеку? Я нікому не хачу служыць. Я сам па сабе».

– Лічыць, бяда пачалася з зямлі. Праклятай зямлі, якую далі ім на 6 едакоў па 2 дзесяціны ў 21 г. Бацька ўлёг [у працу] і стаў кулаком.

– Немцы далі павязку, бельгійскую вінтоўку. Што ра-біць? Перш страляць яўрэяў. Ён кінуў вінтоўку ў сажалку, павязку павесіў на плот і пайшоў у поле.

Але тыдзень паходзіць з павязкай.

– Ноччу паліцаі падстрэлілі, і ён поўз. Серафімка бегла, пачула. Пайшла з немцам, прыцягнулі.

– Качан – паліцай, якога нехта падстрэліў. Ён антысе-міт і сволач. <…>

−У зямлянцы. Допыт Качана. Блытаны чалавек. Хадзіць ня можа, але рана ня надта – у зад: скруціла нагу.

<…> Пакуль хворыя і нямоглыя, як дзеці: паслухмяныя.

А затым стычкі:

Камандзір – Дземідовіч

Нохем – немец

Усе супраць Качана. <…>

[13. Серафімка.]

<…> Спрэчкі ў бліндажы: адступленьне [–] у тым стра-тэгія. Сталін хоча заманіць, каб затым зьнішчыць (Дзе-мідовіч? Хлебнікаў?).

– Хлебнікаў (Дземідовіч) арганізуе ахову: пільнаваць.

Удзень садзяць Серафімку. Аднойчы тут паяўляюцца палі-цаі. Сядзяць. Ратуе С[ерафімка]. Як?

– Мо’ як у Вайды?

[Нохем зьнікае.]<…>

– Дземідовіч пачаў папраўляцца. (Капітану горш.) І па-чаў думаць: каб застрэліць немца, каб памёр капітан, пра Серафімку…

– Серафімка прынесла хлеб. Радасьць. <…>

Пачынаюць есьці. <…> А тут – паліцыя… Паліцаі хо-дзяць па траншэі. <…> Марадзёры. У бліндажы ўсе замерлі. <…>

Пасылаюць Серафімку. Назіраюць двое з траншэі.

Дземідовіч і немец вылезьлі ў траншэю.

Назіраюць.

Немец кажа: надо пук-пук!

Дз[емідовіч] – не!

<…> Піліпёнкі прыйшлі да яе. Паліцаі сустрэлі яе на сьцеж-цы <…>. Дзе Качан? Вядзі. <…> і яна павяла іх у лес. Як лес скончыўся, сталі.

Там яе згвалцілі… <…> Іх было трое. Піліпёнак, адзін у шы-нялі і адзін малады бугай. Яны згвалцілі С[ерафімку]. <…>

Як з яе знушчаліся ў калгасе – як з сястры ворага народу.

Серафімка радавалася: во дзе мір! Жывуць у міры, як доб-ра. Але не.

<…>

Яны яе не забілі*. Але яна болей не прыйшла ў бліндаж. <…>

А ў бліндажы пра яе мяркуюць кожны са свае калакольні. Капітан, Дземідовіч, паліцай [Качан], немец. Есьці няма, вады няма. <…>