Пастка

Далей — вёрст пяць — давялося ехаць то крокам, то надакучлівым трушком, бо Вецер выпіў шмат вады, і яна аж ёкала ад кожнага кроку. Мяне гэта раздражняла.

«Чаго і куды я еду? — з горыччу і злосцю падумалася мне.— Яшчэ траплю да немцаў». Але тут жа я здагадаўся, што Вілюга сачыў за кожным маім крокам і не пусціў бы, калі б мяне пільнавала небяспека.

У бары стаяла задуха. Вецер адразу ж узапрэў. Пад грыўкай і ля сядла выступіла пена, нібы хто нацёр каня мылам. У мяне таксама паліўся пот па твары, аж балюча шчыпала вочы.

Метраў за сто ад хутара мяне спыніў вартавы. Ён сказаў, што мухінцы, здаецца, яшчэ тут, і нават паказаў на рэдзенькі сасоннік, у якім стаялі буданы падрыўнікоў. Мне хацелася пагаварыць з Надзяй сам-насам, таму я папрасіў яго паклікаць падрыўніцу Аксану,

— Дык я ж не магу пост пакінуць,— сказаў партызан.

На шчасце з сасонніка выйшаў другі падрыўнік. Вартавы паклікаў яго.

Падрыўнік паглядзеў на мяне з недаверам, але пагадзіўся паклікаць Аксану. Я пачаў чакаць. Стаяў, абапёршыся аб крываватую, з парэпаным камлём бярозу. Аднекуль наляцеў вецер, а над самым лесам я ўбачыў чорную хмару. Яна памалу, амаль непрыкметна сунулася на ўсход, а перад ёю шпарка-шпарка беглі шэранькія, вірлівыя воблачкі.

Надзі ўсё не было, і я падумаў, што яна не прыйдзе. Але яна паявілася неспадзявана і не адтуль, адкуль я чакаў яе. Я ўзняў галаву і ўбачыў яе. Надзя ішла хутка, неяк па-мужчынску стаўляючы ногі.

Мне падабалася ў Надзі ўсё: і тое, як яна гаварыла, заўсёды з насмешкай, і тое, як усміхалася, ледзь раскрываючы губы, і тое, як схіляла набок галаву, калі слухала каго і не згаджалася з ім. Мне падабалася ўсё, нават яе хада, якая цяпер нагадала мужчынскую.

Надзя спынілася крокі за тры, схіліла набок галаву, запытала:

— Ты хіба не паехаў?

Я ўсміхнуўся. Людзі, калі ім няма чаго сказаць, гавораць глупства. Раз я тут, значыць — не паехаў.

— Ты мог не застаць мяне,— крыху памаўчаўшы, сказала яна.— Мы ідзем на аперацыю.

Зноў наступіла маўчанне. Цяпер Надзя, як бы пасмялеўшы, глядзела на мяне не хаваючы вачэй, і я бачыў, што маё маўчанне бянтэжыць яе.

— Ночы цяпер месячныя — нам будзе цяжка дабрацца да чыгункі.— Яна гаварыла абы-што, абы не маўчаць.

Мне хацелася запомніць яе вось такой, збянтэжанай, і я знарок упарта, назойліва глядзеў ёй у вочы. Яна не вытрымала.

— Чаго ты маўчыш? — раззлавана спытала яна.— Калі прыехаў, дык няма чаго маўчаць.

— Я кахаю цябе,— сказаў я, па-блазенску ўсміхаючыся.

— Ну і што?..

— Кахаю — і ўсё. Таму і прыехаў.

— У мяне ёсць муж,— сказала яна.

— Хто? Мухін? Дык ён жа стары...

— А табе што? — сказала Надзя.— Ты хто мне, каб указваць?

Яна хацела пайсці. Я затрымаў яе.

— Надзя, я не сказаў табе. Я іду на вельмі небяспечнае заданне.

Яна адвярнулася. Пачала капаць носікам бота зямлю.

Я адвязаў каня, падцягнуў папругі. Вецер весела фыркнуў, адчуваючы дарогу дамоў.

— Бывай, НадзяІ — сказаў я.— Жадаю табе выйсці з вайны жывой...

Здаецца, маё пажаданне кранула яе. А можа ёй проста стала шкада мяне. Усё ж мы гадаваліся разам. Нашы хаты стаялі поруч, і, бывала, маці часта прыводзіла Надзю пагуляць да нас, бо яна адна баялася заставацца дома.

— Жадаю табе ўсяго добрага,— сказала Надзя.

Яна абняла мяне і тройчы пацалавала ў лоб, як нябожчыка.

2.

Вузенькая вулачка — дзве каляіны між густой і зялёнай муравы — недзе хавалася за ўзгоркам. Хаты стаялі не густа і не пры самай вуліцы, а далей, у агародах; хаваліся ад цікаўных вачэй за густой зелянінай садоў.

Я пазнаў патрэбны мне дом па сіняй галубятні на даху. Вулачка пуставала, і я адразу ж павярнуў у брамку.

У палісадніку на лавачцы пры хаце сядзеў дзед — лысаваты, з белымі кужэльнымі валасамі, клеіў гармонік. Убачыўшы мяне, дзед адсунуў убок гармонік, і той неяк жаласліва рыпнуў.

— Марына Цяцерына тут жыве? — запытаўся я.

Дзед зірнуў на мяне абыякавымі выцвілымі вачыма, паклаў гармонік на калена, пачаў прыглядацца да яго.

— А навошта яна табе?

Добра, што спытаў так: значыць, я нічога не пераблытаў, а то ўжо здалося, што трапіў да кагосьці чужога.

— Мы з ёю сябры. Хацеў пабачыць.

Дзед выразаў кавалачак цыраты, памазаў яго бульбяным клеем, прыляпіў да меха. Разгладжваючы каструбаватым пальцам латку, прыглядаўся да мяне падслепаватымі вачыма. Мабыць, яму было ў ахвоту выпрабоўваць маё цярпенне.

— Няма Марыны,— нарэшце сказаў ён.

— Як няма? Дзе ж яна?

— Так што нямашака, і ўсё тут. Была — і няма...

Я разгубіўся. Што рабіць? Асцярожнасць і правілы канспірацыі патрабавалі — уцякай! Але я не мог скрануцца з месца. Я чамусьці сеў побач з дзедам, але не зухавата, як трэба было б, а цяжка, зняможана.

Дзед зняў планкі, пачаў калупацца ў клапанах тоненькай адвёрткай. I тут я раптам успомніў, што ўсю дарогу хацеў піць.

— Вады ў вас не знойдзецца часам? — запытаўся я.

— Калодзеж вунь там,— дзед кіўнуў галавою кудысьці ў куток саду.

Калодзеж — драўляны зруб, дзве перакладзіны і калаўрот з выслізганай ручкай — нагадваў той, што быў у нашай вёсцы.

Спачатку я зазірнуў у калодзеж. Чорная прорва канчалася недзе глыбока светлай плямкай. Я ўзяў вядро.