Пастка

Я ўжо двойчы быў на месцы спаткання, але ніхто да мяне не падышоў, і таму пачало забірацца ў душу сумненне. Днём яшчэ нічога, а ноччу не мог заснуць, усё думаючы пра адно і тое ж: ці не здарылася што-небудзь.

Марына нечага хадзіла па хаце. Я чуў яе крокі то ў залі, то на кухні. Ад выпітага спірту мяне чамусьці ліхаманіла, усё хацелася падняцца і пайсці, хоць бы на двор, у сад. Але я стрымліваў сябе. I ўжо ведаў, што цяпер не засну да самай раніцы.

Вокны ва ўсім доме былі завешаны цвёрдай чорнай паперай. У пакоі стаяла непраглядная цемра і цяжкое, духатлівае паветра. Я чуў, як Марына патушыла лямпу, пайшла ў свой пакойчык. Настала цішыня. Нават дзед перастаў сапці, і я падумаў, ці не памёр ён.

Я не пачуў, як адчыніліся дзверы, але раптам адчуў, што нехта стаіць побач. У мяне закалацілася сэрца і аж балюча засмактала пад лыжачкай. Я маўчаў, знямелы ад страху.

— Ты не спіш? — пачуўся ледзь улоўны шэпт, і Марыніны рукі слізганулі па маім плячы.— Пасунься...

Я моўчкі пасунуўся. Яна лягла побач на спіну і, мабыць, заклала рукі за галаву: яе локаць крануўся маёй скроні. Я выразна чуў, як б’ецца на скроні жылка.

Марына не ведала і не павінна была ведаць пра маё заданне. Таму я падумаў, што яна прыйшла да мяне не так сабе, а з адной мэтай — выведаць, якое мне дадзена заданне. Усё сведчыла пра гэта: і следчы крымінальнага вышуку, і яе дзед, які схлусіў мне, і наогул уся атмасфера гэтага прадажнага дома.

Я ляжаў, утаропіўшы вочы ў цемру, пакутліва чакаў, што будзе далей.

— Ты, мабыць, думаеш: во якая распусная жанчына, сама ў ложак лягла,— напаўшэпт сказала Марына.— Ты не думай... Я не такая. Я зусім не такая...

Мне адразу ж прыгадалася тая падслуханая размова за плотам, што ўразіла мяне ў першы дзень. Нават здалося, што я чую той жа голас. Я, мабыць, здрыгануўся, бо Марына павярнулася на бок, спытала:

— Табе дрэнна? Можа захварэў?..

— Я ніколі не піў спірту,— прызнаўся я.

Марына саскочыла з ложка і знікла ў цемры. Яе не было хвілін пяць.

— Дзе твая рука? — вярнуўшыся, зашаптала яна.— Выпі нашатыру. Вазьмі і выпі. Як рукой здыме.

Я выпіў. Яна паставіла чарку на тумбачку і зноў лягла побач.

— Які ты спацелы і халодны,— сказала яна, выціраючы даланёю мой твар.— Шкада мне цябе. Усіх шкада, аж сэрца баліць.

— I дзядзьку? — падкалоў я.

— I яго...

Вайна абвастрыла нашу непрымірымасць. Мы ненавідзелі не толькі здраднікаў, але і тых, хто паблажліва ставіўся да іх,— так, як Марына да свайго дзядзькі. Таму Марыніны словы нібы ўкалолі мяне.

— Ты чаму нам памагаеш? — злосна спытаў я.

— А каму ж? Я да вайны на трыкатажнай фабрыцы працавала. Бывала, на кастрычніцкія святы або на Першае мая хадзілі ў калонах на дэманстрацыю. Кожны цэх у сваіх касцюмах. Адзін — у сініх, другі — у ружовьіх, трэці — у салатавых. Летась прыйшлі кастрычніцкія святы, дык я ўвесь дзень раўла. Ну, як, ці палегчала табе?

— Здаецца, лепш,— адказаў я, сапраўды адчуўшы, што цвярозы.

— Гэта мяне адзін немец навучыў. Добры такі дзядзька. Ад’язджаў на фронт, дык плакаў. Шкада яго.

— Табе ўсіх шкада.

— А хіба ён вінаваты? Паслалі і ваюе. Цябе во таксама паслалі.

— Ты мяне з фашыстам не раўняй,— абурыўся я.— I вашым і нашым спачуваеш. Хрыстосік нейкі.

Мне захацелася закурыць. Цыгарэты і запалкі ляжалі на тумбачцы. Я прыўзняўся, абапёршыся на локаць, працягнуў руку. Марына абхапіла мяне за шыю.

— Чаго ты злуешся,— зашаптала яна.— Я так, я проста так. Жудасна, няўтульна на свеце... А вы ўсе такія жорсткія, злыя...

Потым я ляжаў разгублены, абмяклы ад яе ласкі, ад усяго таго, што здарылася. Марына чамусьці плакала, паклаўшы галаву на мае грудзі.

— Перастань,— сказаў я, адчуваючы нейкую вінаватасць.— Чаго плачаш, сама ж...

— Ды я не таму,— адказала яна.

I зноў пачала лашчыцца да мяне.

Мне было непрыемна адчуваць, як яе гарачыя рукі кранаюцца майго твару. Толькі цяпер я адчуў, што яна чужая мне і ніколі не стане блізкай. Я ненавідзеў сябе. Мне было сорамна і брыдка і чамусьці шкада яе, такую адзінокую і безабаронную.

— У мяне была дзяўчына, якая здрадзіла мне,— сказаў я толькі таму, каб апраўдаць сябе перад Марынай. Мне здавалася, што яе абражае мая абыякавасць.

— Я буду кахаць цябе,— адказала Марына.

4.

На базары, дзе я павінен быў сустрэцца з сувязным, пачалася аблава. Засяроджаны сваімі думкамі, я не заўважыў, як паліцэйскія абкружылі базар.

Нас, чалавек трыццаць мужчын, прывезлі на Падзвінне, дзе ў памяшканні банка размяшчалася паліцэйскае ўпраўленне. Аперацыйная банкаўская зала, з якой выкінулі перагародкі, здалася вялізнай і няўтульнай. Нас пасадзілі ля сцяны на каменную падлогу. Два паліцэйскія селі на лаўку насупраць, зашчаміўшы вінтоўкі між ног, пачалі закурваць.

Хвілін праз дзесяць пачалася праверка дакументаў. Я быў упэўнены, што мае дакументы зроблены бездакорна, але хваляваўся.

Нейкі чарнявы тып і двое не маладых ужо немцаў у форме палявой жандармерыі не спяшаючыся бралі дакументы, уважліва чыталі іх і вярталі назад, але нікога не адпускалі.