Перакат

— Ды не… гэта няпраўда, я ж не ганю… — загаварыла Вера, і кроў кінулася ёй у твар. — Хто вам сказаў?

— Хто? Стараста, — брыгадзір глядзеў на Веру здзіўлена. — Мусіць, то бабка твая ваду каламуціць! — нарэшце як здагадаўся ён. — Ну і шкодная старая, ніяк ёй не дагадзіць!

Вера кінула прыграбаць гной, заспяшалася дадому. Яшчэ з парога заўважыла: шафа адчынена, рэчы кватарантак — курткі, сукенкі — зніклі з вешалак.

— Ты што ж гэта, бабка? — накінулася яна на старую. — Ты чаго мяне сарамаціш? Што табе дзяўчаты зрабілі?

Аўгіння сядзела ля стала, паклаўшы на калені вялікія для яе худзенькай постаці рукі.

— Я тую, другую, не гнала. Толькі Асташонкаву,

— Якую Асташонкаву?

— Гальку.

— За што?

— Ты што, не ведаеш? — бабка Аўгіння сядзела прама, толькі вялікія яе рукі трымцелі дробнай, несціханай дрыготкай. — Кажу табе — Асташонкава яна! Дачка маладога таго, Віцькі. Ну, брата Змітрака. А яна, Галька, пляменніца яму, значыцца!

Вера стаяла аглушаная. Яна ўспомніла: Змітрок, старэйшы, паехаў, адбыўшы пакаранне, кудысьці далёка, а Віцьку тады было гадоў дзесяць, ён паехаў у горад і таксама як згінуў, ніколі пасля не прыязджаў у Рубяжэвічы. Галя — ягоная дачка?

— Дык жа яна, нябось, нічога не ведае, — вырвалася ў Веры.

— Ведае — не ведае, а семя асташонкаўскае ў сваёй хаце не сцярплю!

Вера, як была, у ботах, прайшла да стала, таксама села. Позірк яе ўпёрся ў бабчыны зрэнкі, і яна, першай, апусціла вочы.

— Чатыры дні ім тут засталося.

— Не-е, дачушка мая, і чатыры гадзіны не сцярплю! Сама б лепей з хаты пайшла. Ты, можа, і не помніш усяго, маладая была, а я… Не ты Міцьку халоднага на руках трымала, не па табе Маньчына і Таццяніна кроў лілася…

Яна раптоўна асунулася на падлогу. Вера паспела падхапіць цяжкае яе, непрытомнае цела і здзівіцца: Аўгіння была худзенькай, малой, а які цяжар цягне яе да зямлі? Усклаўшы бабку на ложак, Вера прынесла вады, папырскала на скроні, на сівыя валасы, што амаль павылазілі над ілбом, расшпіліла чорную паркалёвую кофту на зморшчанай шыі. Худыя ногі старой былі абутыя ў дзіцячыя тапачкі, і Вера са шкадаваннем падумала чамусьці пра тое, што ў хаце сёння неймаверна холадна, хаця паліла яе як звычайна. Можа, ад таго холадна, што вецер перамяніўся, а дзверы ўнізе трухлявыя, прапускаюць халады, трэба адрамантаваць іх ці замяніць новымі…

Праз тры дні студэнты сабраліся ехаць. Той раніцай халодная малінавая зара вісела над дальнімі хатамі, дзьмуў рэзкі, перадзімовы вецер.

Бабка Аўгіння ўсё не ўставала, і тую працу, якую яна так-сяк рабіла ў хаце, даводзілася цяпер узвальваць на свае плечы. Таму Вера ўстала крыху раней, каб управіцца на ферме і паспець да ад'езду студэнтаў.

Каля праўлення ўжо весела гаманілі, але прымоўклі, калі да іх падышла Вера. Яна паклікала Галю, яшчэ здаля ўгледзеўшы яе ў купцы захутаных дзяўчат. Галя падышла, вінавата кусаючы вусны. Косы яе былі схаваныя пад хусцінай, і яна чамусьці выглядала больш дарослай і як бы схуднелай. Дзяўчаты перасталі гаварыць, мабыць, прыслухоўваліся да іх размовы.

— Ты… не злуйся на нас, — крыху памаўчаўшы, прамовіла Вера. — Дзяўчына ты харошая…

— Я… не злуюся, — у Галі на вочы набеглі слёзы, яна адвярнулася. Аня крадком цікавала за імі, і, злавіўшы яе пагляд, Вера нахмурылася.

— Я ж нічога не ведала. Разумееце, нічога! I ні ў чым я не вінаватая!

— Не будзем пра гэта, Галечка.

— Не, будзем! Як мне жыць цяпер… з гэтым. I нашто я толькі сюды прыязджала!

— Ну, як нашто? — Вера спрабавала пажартаваць, але словы павісалі ў паветры, і здавалася, падаюць уніз, як шроцінкі. Галя апускала голаў усё ніжэй і ніжэй, і было відно, што яна ледзь стрымліваецца, каб не заплакаць.

— Ты ведаеш, — рашылася нарэшце Вера. — Я тут табе, гэта, падарунак прынесла. На памяць. Каб ты не думала.

— Што? — няўцямна глядзела на яе дзяўчынка. — Які падарунак?

— Аня казала — табе тут хлопец падабаецца. Дык вось…

Яна таропка вынула з-за пазухі пакуначак, нягнуткімі пальцамі развярнула яго.

— Ну што вы! — адхіспулася дзяўчына. — Я не магу!

Пругкі шоўк слізка саўгануўся ў Верыных руках, і сэрца яе на імгненне сціснулася. Але толькі на імгненно.

— А чаго ж? — сказала яна цроста. — Насі. Куды я цяпер яе апрану? А пакінуць няма каму. А кофта ж не простая — півоня ў яе такая… зачараваная. Надзенеш — той, што па сэрцу, не адстане ніколі… А гэта — Ані.

Яна падала яшчэ адзін пакупачак.

— Тут цукеркі. Сама ёй аддай. А то вунь, касавурыцца. Но я ж гэта… бабка. А мне ты па сэрцу прыйшлася.

Яна павярнулася, пайшла ад праўлення. Вецер кінуўся ёй у твар, заскуголіў, шорстка ўдарыў па твары, як быццам была ў ім жорсткасць першага снегу. Яна падумала, што сёння абавязкова трэба паправіць дзверы, каб не выветрывалася цяпло. Зіма, відаць па ўсяму, будзе доўгая…

Крыштальны келіх надзеі