Перакат

Праз адчыненую фортку патыхала маладым, здаровым марозцам, яблыневай гнільцой — сёлета шмат нападала яблыкаў, не было часу іх падбіраць. Было чутно гудзенне тралейбусаў і зрэдку — вострае, рэзкае скрыгатанне трамваяў. Ціхая іх вулачка ўтыкалася ў вялікую гарадскую магістраль, але яе ўсё не зносілі, як было колькі разоў абяцана, і, нібыта ў вёсцы, з раніцы над хатамі калыхаліся стаўбуны белага дыму, звінелі вёдры ля водаправоднай калонкі, гучна гакалі сякеры.

У хаце — вялікай, прасторнай, якую дзед стаўляў адразу пасля вайны — крыху дзіўнавата выглядаў мяккі румынскі гарнітур, цёмная шыкоўная сценка з пазалочанымі завіткамі, крэслы і канапа, якімі былі застаўлены два пакоі, асабліва калі заходзіш у іх з кухні, дзе мясцілася белая вясковая печ, у кутку тоўпіліся няхітрыя прылады вясковага жыцця і на паліцах стаялі вышараваныя да бляску чыгуны. Дзед цэлымі днямі нешта рабіў, шараваў, майстраваў. Антон жа, прыходзячы са змены, браўся яму памагаць, хаця і бурчаў на старога, якога ніяк не могуць прыцішыць немалыя ўжо гады… Восем гадоў назад дзед быў цішэйшым, ён скардзіўся на пячонку, хандрыў, патроху выпіваў з равеснікам сваім дзедам Грышкам. Пасля няшчасця з дачкой у ім як развярнулася нейкая новая спружына, і ён, запрэгшыся нанова ў штодзённыя хатнія клопаты, хадзіў заклапочаны, але бадзёры і, не сціхаючы, церабіў Антона: давай, вязі, рабі.

Заслаўшы ложак, дзед прысеў да стала і, як аб чым староннім, запытаўся:

— Чаго яна прыходзіла?

— Так, — неахвотна адказаў Антон. Ён ужо ведаў, што, нягледзячы на непрыязны голас дзеда, уласную крыўду і ўсё, што адбылося некалі паміж ім і Кацяё, ён прыйдзе на іх старое месца ў недалёкі парк. Парк гэты хутчэй нагадваў лес, сцежкі, што віліся паміж высокімі, але чэзлымі таполямі, былі з бакоў густа зарослыя травой, пракладзеныя як папала, высокі бур'ян шалясцеў паміж дрэвамі, і густа пахла маладой крапівой у майскія дні, калі шэрыя кроны таполяў расцвіталі зялёнымі карункамі маленькіх ліпкіх лісточкаў.

Яны самі садзілі гэты парк — тады на яго месцы была пустэча, хмыз густа рос над балотцамі, у якіх летам гудзела бозліч камар'я, мошак. Неяк вясной сюды прыйшло мноства машын, балотцы былі закіданы пяском і торфам, і школьнікі з бліжніх школ садзілі маладыя тапалёчкі ў загадзя прыгатаваныя некім лункі. Яны тады былі васьмікласнікамі, і якраз там Каця, неяк ноўпрыкметку падышоўшы да яго, калі ён выбіраў з купкі саджанцаў танклявае дрэўца, праспявала крышку насмешліва, але з выклікам:

— Будзеш сюды да мяне на спатканні прыходзіць…

— Яшчэ чаго! — буркнуў ён зняважліва, але чырвань так і пыхнула па твары. — Смаркачка ты яшчэ, каб пра гэта думаць!

— Будзеш! — ужо грамчэй заявіла Каця, і карычневыя яе вочы звузіліся і заблішчалі, як у раззлаванай кошкі, а хлопец сумеўся, пакруціў галавой і, падхапіўшы свой саджанец, хутчэй павалок яго да прыгатаванай лункі.

Каця была тады ў палітэчку, дзве латкі — амаль што непрыкметныя — былі пастаўлены Антонавай маці, на нагах у яе былі матчыны, амаль новенькія боцікі, а на галаве, ледзь насунутая на густыя каштанавыя валасы, чырванела шапачка — яе звязала Каця вечарамі зноў жа пад наглядам Антонавай маці, калі прыходзіла да іх рыхтаваць урокі.

Прыходзіла яна часта — Каця жыла з айчымам і маці, у сям'і выпівалі, часта сварыліся і нават біліся. Тады дзяўчынка ўцякала з дому і прыбягала да Антонавай маці і дзеда — жылі яны непадалёку. Бывала, што па Кацю прыходзіла маці — ускудлачаная, яна плакала ў кухні п'янымі слязьмі і скардзілася на сваё жыццё, а дачка, стаіўшыся, як звярок, цікавала за ёю быстрымі, злымі вочкамі і чмыхала ў самых трагічных мясцінах матчыных скаргаў. Тады тая перапыпяла гаворку і спрабавала злавіць дачку і, калі ёй гэта ўдавалася, цягала тую за густыя каштанлвыя кудзеры і лаялася, а Антонава маці бараніла дзяўчынку…