Menemm"o riiheh, enneh"ai riiheh pidi k"avv"a puimah. Eih"ai olluh molotilkoi. Ogoici-neidine da min"a, da mami l"ahtemm"o kolmei riiheh. A t"ash"ai oli Makoin riihi. Sit kolhoozat rodih, sie ielp"ai h"ai ozuttav. Menimm"o riihen pihah, mami rubei kuzel, rubei, ga my"o seizatuimo. Kui lehmien kellot kuuluu sie, sie lehmii ajetah talvel, neciep"ai dai – lehmien kellot vai solistah. Gu karjoi ajellah h"ai ielleh-j"arilleh. Mami sanou: “Ga kacovai, nyg"oi Syndy kuuluu, mi nece kummii? – sanou. – Eih"ai talvel ni lehmii tahnulois kelloloi ole“. Sit h"ai ku ajash"ai lehmii ielleh – j"arilleh, hacatetah, lehmii ajellah. Vuvven per"as rodih kolhoozu. Alletah jo lehmii… Mugagi kuului: lehmii te"ap"ai ajetah agjas, kyl"an lehmii t"anne meij"an dvorah, Jasan Gordien dvorah. Se kui kuului Syndy se, muga i lehm"at ajettih.
Идём в ригу, раньше ведь в риге надо было молотить. Не было ведь молотилок. Девушка Агафья да я, да мама пошли втроем в ригу. А здесь была рига Макеевых. Потом колхозы стали, а перед этим показалось. Пришли во двор риги, мама присела пописать, мы остановились. Как будто бы колокольчики коровьи слышны там, коров будто гонят, зимой, оттуда, и коровьи колокольчики только звенят. Как будто бы стадо гоняют туда-сюда. Мама говорит: «Смотри-ка, Сюндю слышен, что за чудо? Зимой ведь у коров в хлеву даже колокольчиков нет». Как будто в загоне коров туда-сюда гоняют. Через год образовался колхоз. Начали коров… Так и слышно было: коров отсюда, с конца, гонят, всех деревенских коров гонят сюда, в наш двор, во двор Яши Гордеева. Вот как Сюндю этот был слышен, так и коров согнали в колхоз.
37
Kuunneldih Syndy"o. Paissetah kakkara, siit"a luaitah loukot, siit"a kaccou ikkunasta loukosta, siit"a n"aytt"aydyy: roihgo pokoiniekkua, roihgo svuad’bua siin"a talossa…
Sinne viedih, sill"a keinoin, jotta eigo ken tiij"a, eigo ken ni"a, a rannalla "aij"all"a k"aydih: ken bohattuu, sill"a karvazen ki"an andau. Avannon laijalla panou ki"an, viruu siel"a – pimie h"an on, Vieriss"an aikana. A kun kell"a andau karvazen ki"an – se bohattuu. Avannosta andau ki"an… Siit"a yksin k"aydih.
Слушали Сюндю. Испекут блин, сделают дырку, и смотрят в окно через дырку, и тогда видится: будет ли покойник, будет ли свадьба в том доме…
Туда относили так, чтобы никто не видел, никто не знал. А на берег к изгороди ходили: кто разбогатеет, тому волосатую руку дает. На край проруби положит руку, лежит там – темно ведь, в Крещенье. А кому даст волосатую руку – тот разбогатеет. Из проруби дает руку… Туда поодиночке ходили.
Время, когда земля принадлежит Сюндю
38
Synnynmoan aigu zavodiu Rastavas VasilTassah… Sit znaacit Synnynmoan aigu zavodih, sit neidizet Synnynmoan aigah k"avelT"ah Syndyy kuundelemah, enne k"aveltih Syndyy kuundelemas. Sit vorozitah, zirkaloh kacotah, vedeh kol’caizeh kacotah…
Enne vahnas k"avdih heinytukkuloih kuundelemah. Heinytukkuh virututtahes, sit sie kuunellah. Sit ku sil pyh"akeskel tuldaneh sulhaizet, sit sid"a gi Syndy ozuttau. Sit sie heinytukus ollah-ollah, sit rubieu kuulumah, daaze kuultih rahvas kui saraipordahis hebo nouzi, dai saraih tuli dai kai. Vot enne sie rahvas kuultih, meij"an aigah jo Syndy ei ruohtinuh t"anne heittyy, samol’otat ajeltih da kai. A enne kuultih rahvas, kuultih…
Syndy, sanotah, heittyy taivahas. Daaze konzu se Syndy zavodih, Synnyn leibe"a pastettih. Synnyn hattaraa pastettih. Olluhgo se liennou hapoi vai mi. Synnyl, sanottih, hattaroa pastettih. Heittyy, ga hattarat pid"ayh"ai.
Se sanottih, gu Syndyy n"ahtih, se tuli gu heinysoatto. Heinysoatto, nenga sanottih. Heinysoatto tuli… En tiije, sit j"all"at vai kui oldih, Synnyn hattaroa gu pastettih, a nenga sanottih, sto tuli gu heinysoatto.
Konzu Synnynmoa loppiehes, l"ahti… Min"a vai tiijen, sto Syndy moal heittyy, sit kuni se on Ve"and"oinaigu, Syndy moal k"avel"oy, sit srokku loppeh, sit Syndy e"areh l"aht"oy taivahah j"arilleh. Synnynmoan aijakse tuli t"anne.
Neidizet vorozittih, sarail oldih heinytukut suuret, sit sinne menn"ah. Libo menn"ah pihal, tiesoaroil. Sit vie se kohtu, en tiije kui sanuo, certi viet"ah. Da vie hoduine j"atet"ah. Sit sih certih kattavutah miltahto, sit sie kuunellah. Sit sie zagadaijah: kunna mennen t"ai Pyh"akeskel miehel, anna koiraine haukkuu. Sit rodieu sie koiraine r"ayk"am"ah. Sit znaacit sil Pyh"akeskel se tytt"o men"oy miehel i h"ai ozuttau napravleenien.
A toici Syndyy ni kuunella ei – ice kuuluu. Ice kuuluu Syndy. Meij"an necis Onnin baba oli, enne voinoa se oli. H"ai l"ahti Syndyy kuundelemah, sit kuundeli-kuundeli, ice h"ai raskazi, sit t"anne D’essoilahp"ai gu lehm"an m"ongeh kuuluu. Mi t"am"a cuudoloi, sanou, oli?! Synnynmoan aigah – lehmien m"ongeh?! Sit loaittih ravdudorogu i pojezdu rubei…