Пярсцёнак Лёвеншольдаў (на белорусском языке)

Зразумела, не раз пачыналi следства, але гэта нi да чаго не прывяло лiхадзея так i не знайшлi. Злодзей прыйшоў i пайшоў у начным змроку, не пакiнуўшы нiякiх доказаў, якiя маглi б навесцi на след.

I гэтаму зноў-такi дзiвiлiся. Бо хадзiла нямала чутак аб прывiдах, якiя з'яўлялiся па начах, каб выкрыць злачынца, якi ўчынiў куды меншае злачынства.

Але ўрэшце, калi стала вядома, што генерал зусiм не кiнуў пярсцёнак на волю лёсу, а наадварот, змагаўся за тое, каб вярнуць яго назад, змагаўся з той самай грознай няўмольнасцю, якую праявiў бы, калi б пярсцёнак укралi ў яго пры жыццi, нiводзiн чалавек нiколькi гэтаму не здзiвiўся. Нiхто не выказаў сумнення ў тым, што так яно ўсё i было, бо нiчога iншага ад генерала не чакалi.

IV

Гэта здарылася праз многа гадоў пасля таго, як бясследна знiк генералаў пярсцёнак. Аднойчы пастара з Бру паклiкалi да беднага селянiна Борда Бордсана з аддаленага сэтара* ў лясах Ольсбю. Борд Бордсан ляжаў на смяротным ложы i абавязкова жадаў перад смерцю пагаварыць з самiм пастарам. Пастар быў чалавек пажылы i, пачуўшы, што трэба наведацца да хворага, якi жыў за многа мiль ад Бру ў непраходным гушчары, вырашыў - няхай замест яго паедзе пастар-ад'юнкт**. Але дачка памiраючага, якая прынесла пастару гэту вестку, адмовiлася наадрэз. Няхай едзе сам пастар, цi ўвогуле нiкога не трэба. Бацька, маўляў, кланяўся i загадваў перадаць: яму патрэбна расказаць нешта, аб чым можна ведаць толькi пастару, а больш нiкому на свеце.

* Сэтар - невялiкае паселiшча тыпу хутара на аддаленых ад жылля лясных пашах.

** Пастар-ад'юнкт - другi святар, якога прызначалi ў дапамогу пастару ў некаторых прыходах.

Пачуўшы гэта, пастар пакапаўся ў сваёй памяцi. Борд Бордсан быў добры чалавек. Праўда, крыху праставаты, але не з-за гэтага ж яму трывожыцца на смяротным ложы. Ну, а калi разважыць па-чалавечы, то святар сказаў бы, што Борд Бордсан быў адным з тых, хто пакрыўджаны богам. Апошнiя сем гадоў селянiна даймалi розныя беды i няшчасцi. Сядзiба згарэла, а жывёла або падохла ад павальнага мору, або яе задралi дзiкiя звяры. Мароз спустошыў раллю, так што Борд збяднеў, як Iоў. Пад канец жонка яго прыйшла ў такую роспач ад усiх гэтых бядот, што кiнулася ў возера. А сам Борд перабраўся ў пастухову хацiну ў глухiм лесе; гэта было адзiнае, чым ён яшчэ валодаў. З таго часу нi сам ён, нi дзецi яго не хадзiлi ў царкву. Аб гэтым неадночы гаварылi ў пастарскiм маёнтку, не разумеючы, цi жывуць яшчэ Бордсаны ў iх прыходзе, цi не.

- Наколькi я ведаю твайго бацьку, ён не рабiў такога цяжкага граху, у якiм не мог бы пакаяцца ад'юнкту, - сказаў пастар, гледзячы з добразычлiвай усмешкай на дачку Борда Бордсана.

Для сваiх чатырнаццацi гадоў яна была не па ўзросту рослая i моцная дзяўчынка. Твар у яе быў шырокi, рысы твару грубыя. Выгляд - крышачку праставаты, як у бацькi, але выраз дзiцячай бязвiннасцi i шчырасцi прыхарошваў яе твар.

- А вы, высокапаважаны пан пастар, пэўна, не баiцеся Бенгта-асiлка? Не з-за яго ж вы не адважваецеся паехаць да нас? - запыталася дзяўчынка.

- Што такое ты кажаш, дзетка? - здзiвiўся пастар. - Што гэта за Бенгг-асiлак, аб якiм ты гаворыш?

- А той самы, хто робiць так, што ўсё ў нас не ладзiцца.

- Вось як, - працягнуў пастар, - вось як. Значыць, гэта той, каго завуць Бенгтам-асiлкам?

- А хiба вы, высокапаважаны пан пастар, не ведаеце, што гэта ён падпалiў Меламстугу?

- Не, аб гэтым мне чуць не даводзiлася, - адказаў пастар, але адразу ж узняўся з месца i ўзяў свой трэбнiк i невялiкi пацiр, якiя заўсёды вазiў з сабой, калi ездзiў па прыходзе.

- Гэта ён загнаў матулю ў возера, - працягвала дзяўчынка.

- Горшай бяды быць не можа! - усклiкнуў пастар. - А ён жывы яшчэ, гэты Бенгт-асiлак? Ты бачыла яго?

- Не, бачыць я яго не бачыла, - адказала яна, - але ён, вядома, жывы. Гэта з-за яго нам давялося перабрацца ў лес i жыць сярод дзiкiх скал. Там ён пакiнуў нас у спакоi да мiнулага тыдня, калi татка секануў сябе па назе.

- I ў гэтым таксама, па-твойму, вiнаваты Бенгт-асiлак? - зусiм спакойна запытаўся пастар, але адразу ж адчынiў дзверы i крыкнуў работнiку, каб той сядлаў каня.

- Татка сказаў, што Бенгт-асiлак замовiў сякеру, а не то б яму нiколi не пашкодзiць нагу. Ды i рана ж была зусiм не небяспечная; а сягоння татка ўбачыў, што ў яго антонаў агонь у назе. Ён сказаў, што цяпер ужо абавязкова памрэ, таму што Бенгт-асiлак даканаў яго. Вось татка i паслаў мяне сюды i загадаў перадаць, каб вы самi да яго прыехалi, i як мага хутчэй.

- Добра, паеду, - сказаў пастар.

Пакуль дзяўчынка расказвала, ён накiнуў на сябе дарожны плашч i надзеў капялюш.

- Аднаго я не магу зразумець, - сказаў ён, - з чаго б гэтаму самаму Бенгту-асiлку так даймаць твайго татку? Цi не зачапiў яго калi-небудзь Борд за жывое?

- Так, ад гэтага татка не адмаўляецца, - пацвердзiла дзяўчынка. Толькi чым ён пакрыўдзiў яго, аб гэтым татка нi мне, нi брату не казаў. Здаецца мне, што якраз аб гэтым ён i хоча паведамiць вам, глыбокапаважаны пан пастар.

- Ну, калi так, - сказаў пастар, - трэба паспяшацца.

Нацягнуўшы пальчаткi з адваротамi, ён выйшаў разам з дзяўчынкай з дому i сеў на каня.