Радкі і жыццё

«Недостатки легче всего изжить, окрестив их досто­инствами».

1.9.

3 рукапісу Хведара Гурыновіча «Шматгалосая кветка».

Вагоны шалёна нясе

Слупоў ганаровая варта.

Варта тут ужо не ганаровая, а вар’яцкая.

8.9.

Чытаю рукапіс I. Ралько «Свет зары вячэрняй». I зноў думкі, што людзям трэба больш памагаць пры жыцці. ён і тады быў варты гэтай кнігі. А вось ціха сышоў, лёг у балоцістую зямлю на Паўночных могілках.

Пачатак восені — як позняе каханне...

Зялёных дрэў буйное красаванне

Сям-там дазволіць жоўтаму лістку

Павіснуць сіратліва на суку.

Ці, як выгнанніку,

На стылы дол апасці...

Спасціг я вечны сэнс быцця

I сутнасць мудрасці людское:

Не наракай — пакуль жывеш і бачыш,

Не наракай — пакуль жывеш і чуеш,

Не наракай — пакуль жывеш і помніш,

Не наракай — пакуль жывеш і верыш...

Не наракай.

Однажды, будучи совсем юным, повинуясь неясному порыву, Лермонтов составил завещание: «Похороните мои кости под этой сухою яблоней, положите камень; и пускай на нем ничего не будет написано, если одного имени моего не довольно будет доставить ему бессмер­тие!»

Имени оказалось довольно...

Лермонтов — М. А. Лопухиной:

«Страшно подумать, что настанет день, когда не смо­жешь сказать: я! При этой мысли весь мир не что иное, как ком грязи».

Вельмі любяць — бяздумна! — згадваць пра Данка.

У рукапісе В. Гардзея ёсць нават такое:

Чарнее /іугоў самабранка.

Змрачнеюць лясы і жніўё.

I жораў ужо, быццам Данка,

Распальвае сэрца сваё.

У Танка («Полымя» № 8—82) ёсць верш:

Не магу паверыць, што

Пасля таго,

Як да свайго дзяцінства

Дадаў гады юнацтва,

Дадаў гады сталасці

I яшчэ

Невядомую рэшту гадоў, —

У суме атрымаў

Адзін міг жыцця!

Пра свой міг жыцця нарэшце пачынаеш адчуваць. Многіх, хто сёння ў сталым веку, помню такімі маладымі. I сваю маму, і настаўнікаў, і суседзяў. Ды і школьныя сябры, і аднакурснікі — хочацца гаварыць з імі на вы; адны — праз усе наслойкі — бачацца ўсё такімі ж, а некаторыя нібы ніколі і не былі маладымі.

Купіў кніжку Івана Яўсеенкі («Крик коростеля») — параіў Янка Брыль. Нашы бел. празаікі добра ведаюць і пішуць вяскоўцаў, асабліва старых, але сучасныя калізіі, быт, моладзь у вёсцы — пра гэта нібы і няма каму. Праблемнасць у творы павінна быць невычэрпнай, як і само жыццё. I калі мне скажуць (ці я сам скажу): у творы пастаўлены вось такія і такія праблемы, то трэба запярэчыць: і толькі? Бо павінна быць іх безліч. Вырашальныя, невырашальныя, вечныя, часовыя...

14.9.

Насалода рэдкая — проста сядзець за сталом і ду­маць, раскідана і вольна, безадносна да дажджу, які па-восепьску нудна цурчыць за вокнамі, і разам з гэтым дажджом, бо яму усё ж падначальваецца (нібыта) сам лад мыслення, нешта няпэўнае тчэцца, а воля не можа даць гэтаму кірунак, а нейкія ўнутраныя органы вяла спяць, а жыццё ідзе, ідзе... I з адчуваннем, што нічога не робіш, усё больш адстаеш, адстаеш... I становіцца маркотна, хоць певядома, калі маркоты больш — ці ў сённяшні дождж, ці ў той вераснёўскай бясконцай соне-чнасці, калі ўсё унутры трапятала, але і не менш смуткавала...

Фергана (з Масквой) — з 17 па 25 верасня. Здава­лася 6, рай павінен быць там, дзе так хораша было ра­зам з сонцам, непарушным жыццёвым спакоем, багаццем садавіны і ўсяго іншага... добра, добра... Але ж хіба для беларуса гэта рай, калі няма нашай рэчкі, возера, мурожнай лугавіны, грыбнога сосніку, бярозавых гаёў.

Знаёмства з Аляксеем Ільічом Паўлоўскім — негаваркім, ціхім, самазасяроджаным, някідкім і гэтым адметным сярод заліхвацкіх танцораў, ультрасучасных крытыкес і пісьменніц з Масквы (ці хто яны там — не адразу разбярэш).

Удмурцкі крытык Шкляеў — такі старанны, сціплы, някідкі, да ўсяго дапытны.

Ноч у Дамадзедаве — глухая цемра прымусовага бяесоння, калі няма дзе прыткнуцца.

Зваротны шлях з Уладзімірам Кастровым — сімпатычны рускі мужчына, прыемна інтэлігентны. Я прыгадаў яму, як ён быў калісьці ў Мінску яшчэ недзе ў годзе 62-м, ці што.

— Мая жонка была беларуска.

— Была?

— Памерла, і я цяпер усё больш адчуваю гэту страту.

Перакладчык афраазіяцкіх паэтаў М. Курганцаў — якія ў нас маглі быць з ім агульныя тэмы для размовы... Яны носяць свой інтэлект, асвечанасць, як спартсмен мышцы (і напаказ таксама). Але знаходзілася.

5.10.

40 год «Молодой гвардии». Яшчэ жывыя Валя Борц, Вольга Іванцова, Анатоль Лапухоў — ды іх не так і многа. Ці лёгка ім жыць і за тых, хто тады загінуў, — хто, можа, тады загінуў, што больш на сябе ўзяў.