Сээн, кэпсээннэр

Сээн Егор Чээрин

Саха сиригэр – Н-скай байыаннай-пехотнай училищеттан

Быраатым Петя, балтым Катя!

Сэриигэ хайдах сылдьыбыккын кэпсээ, – диэн эиги сс былырыын суруйбуккут.

Крсэн олорон кэпсэтиэи, эиги миигиттэн ырааххыт, онон суругунан эрэ кэпсииргэ тиийэбин.

Сирэй-харах крсн кэпсэтэ олорорбут буоллар, – «Дьэ маннык», – диэн баран кхсбн этитиэм этэ, оттон билигин икки туочуканы эрэ туруорарга тиийэбин.

Дьэ маннык:

ТУОЛБАТАХ НЭРЭЭТ

Байкал кытыытыгар байыаннай рэххэ сылдьабыт, бииги лааырбытыттан чугас колхоз баар. Колхоз эр дьоно, уолаттара – бары фроа барбыттар. Аардас оолору, дьахталлары кытта кырдьаастар эрэ хаалбыттар.

Кн буолан от-мас хагдарыйан эрэр, оттон колхоз бурдуга ксэ хомулла илик.

Бииги, колхозка км оорон, лэлээбиппит трт хонно. Бгн лэттэн тннн иэбит. Колхоз с тонналаах грузовой массыынатыгар аарааа диэри олорустубут. Биигини кытта кыргыттар олорсон иэллэр. Клс-салсыы, ырыа-тойук, – маннык айаа сир ырааа биллибэт. Биигини салайан лэлэппит лейтенант Маруся диэн биригэдьиир кыыска:

– Массыына нэксиэтэ бэрт, тэн хаалыа, мин йн ииим, – диир уонна сс тугу эрэ этэр да, маннык айаа атын кии тугу эппитин барытын истибэккин.

Лейтенант Лобаданы, крн, уруккуттан билэр этим. Кини снайпердар взводтарын командира. Онно бииги хас да сахаларбыт бааллар. чгэй ытааччыларын иин хайгыылларын истэ-истэ, ордугургуу саныыбын. Мин снайперга тбэспэккэ, стрелковай взводка баарбын.

Кыыл кмс кн. Саха сиригэр билигин кустар бараары рдээн эрдэхтэрэ. Урукку буоллар бултуур-алтыыр кэм.

Биигини кытта массыынаа барыта кыргыттар олорсон иэллэр диэбитим, кинилэри кытары биир оонньор баар эбит. Бииэхэ тэлиэгэнэн ттэх таааччы. Икки уостаах саатын р туппут, оолору батыан ыллыы иэр.

Ок-сиэ, саата чгэйиэн!

Иннибитигэр рэх кннэ. Сыыры тгэ массыынабыт бытаарда.

– Саа табара хайдаый? – диэн оонньортон ыйыттым.

– Хайдах ытаргыттан… – диэтэ оонньор уонна табах оостоору сиэбин хаынна.

– Эн табаххын оостуоххар дылы сааын тутуум эрэ, – диэтим.

– Бааалыста, – диэтэ оонньор.

– Табаарыс лейтенант, кырдьаас табаын уматтыар диэри саатын тутарга син буолуо дуо?

– Тут. Ол эрээри кр эрэ, иитиитэ суох дуо?

– Иитиилээх, – диэтэ оонньор, – бачча кии киини дэниэ буоллаай! Тоойуом, р тутан ис.

Икки уостаах саа барахсан. Дьиэбэр маннык сэгэттэйим хаалбыта. ст-трт хааы биирдэ тэптэрии… Ктн иэр куу тбтн хампы ытыы…

Инним диэки кр тсптм – биир куоас рэхтэн р ктн чолоуйан иэр. Икки ттбттэн ыга олорон иэллэр. Ктн иэр ктр кырыыбалыы ааан истэинэ, эбэтэр тб рднэн ааспытын кэннэ ытыллыахтааа, ол массыынаа истэххэ табыллыбат. Ыллым да, куоас уун-утары ктн талыбырайан истэинэ, ыттым. л болдьохтоох, с тооостоох диэбиккэ дылы, куоас умса хойуостанан массыына аттыгар тстэ.

Саам быыа лейтенант иилэ быраыммыт плащ-палат- катыгар тэн сиэн эрдэинэ били кинини кытта кэккэлээн испит биригэдьиир кыыс умуруорда.

– Сааны биэр! – диэтэ лейтенант уонна кии кыыырдаына крр хараынан миигин крд.

– Кр эрэ, бу оо кыраытын, кр эрэ, бу куоас эмиин! – диэтэ, тэн куоаы ылбыт, саалаах оонньор. «Сааын ыл» диэн мин имнэнэрбин истибэт.

– Бары! – диэн лейтенант шоферга хаыытаата.

Оонньорго саатын биэрдим.

– Куоаы эмиэ ыл.

– Баыыба, биэбэкээм, баыыба! – диэмэхтээтэ оонньор, – хантан кэлбит барахсаыный?

– Саха сириттэн.

– Ээ, ол иин сэрэйбитим. Сахалар трт удьуор булчут аймахтар. Дьэ буоллаа, фашиы баас бу курдук. Тбтн… . э-э…

– Фашиска да тиийиэхпит, – диэтэ ким эрэ.

Сотору массыынаттан тстбт, колхозтаахтар ааа айанныы турдулар. Бэйэбит суолбутунан бараары, стройга турдубут. Лейтенант эмискэччи «Смирно!» команданы биэрдэ.

– Байыас Чээрин, стройтан таыс!

с хаамыыны тахсан баран, строй диэки эргийдим.

– Байыас Чээрин клэ суох сааны эспити иин, биир нэрээти биэрэбин.

Казармаа кэлэн баран, лейтенант биэрбит нэрээтигэр бу тн штабы сууйарым дуу, куукунаа хортуоппуй ыраастыырым дуу диэн ханна ыытыахтаахтарын таайа сатаатым.

Бу киээ ханна да ыыппатылар, чгэй баайытык утуйдум. Тээн сс биир куоаы, с немеи лрдм.

Сарсыарда хонууга строевой занятиеа сылдьабыт. Хантан эрэ биир саллаат кэлэн бииги лейтенаммытыгар тугу эрэ эттэ. Тыала бэрт буолан, тугу эппитин бииги истибэтибит.

Лейтенант миигин ыыран ылла.

– Бу саллааты батыс.

Дьэ буоллаа, били нэрээппин толоро бардаым буолуо.

– Бу ханналаан иэбит, дооор? – диэн, баран иэн аргыспыттан ыйытабын.

– Лейтенант Лобадаа.

Чэ ол иин, сэрэйбит сэрэх.

Лейтенант Лобадаа: «Чээрин саллаат кэллим», – диэн дакылааттаатым.

– Холкутуй! – диэтэ лейтенант уонна биир старшай сержаны ыыран ылла.

– Занятиены салгыы ыыт.

– Батыс! – диэтэ лейтенант миэхэ, – ити бинтиэпкэни ыл.

Нэрээппэр харабыллыы барар буоллаым, кэм да чгэй дии санаатым.

Икки боллох икки ардыгар сытар дэхси сир устун баран истибит.

Лейтенант тугу да кэпсэппэт, кыыырбыта кэм да ааа илик быыылаах. Бк туттан лейтенаны батыан иэн, кини тохтообутугар кр тсптм, сыал ытар сиргэ кэлбит эбиппит.

– Сыт уонна ол «фашиы» ыт! – диэтэ лейтенант, биир ботуруону биэрдэ.

Бирикээи толороору сыттым. Тугун ытарым эбитэй?

– Тугун ытабын, табаарыс лейтенант? – с сс метрэлээх сиргэ харааран кстр фашист фигуратын кыаан сытабын.