Святыя грэшнікі

— Не трэба практыкавацца ў красамоўстве, Бог­ша, — паўшчувала яго Люба. — I не трэба прыкідвацца, нібы ты несур’ёзна паставіўся да маіх слоў. Ты разгубіўся, а можа, і спалохаўся. Але мяне не трэба баяцца. Я буду добрай жонкай і таварышам...

Люба незаўважна для Богшы перайшла на даверлівы тон, нібы яны даўно знаёмыя. Богша і сапраўды быў разгублены.

— У мяне была жонка, і другой такой не будзе, — сказаў ён з цяжкаватай і нязграбнай сур’ёзнасцю, жадаючы захінуцца ад нечаканай прапановы.

— Я ведаю, што была, — адказала Люба. — Але ты, Богша, лішне безабаронны, і табе патрэбна такая жон­ка, як я. Так што дарэмна ты не хочаш маёй падтрымкі. Ды я і не дазволю, каб ты застаўся адзін у коле варожых табе людзей. Камусьці трэба абараняць цябе ад розных нечаканасцей, каб ты мог спакойна займацца мастацтвам...

Лазар Богша быў уражаны. Але яго і забаўляла гэ­тае сватанне. Як у нейкай буф-камедыі. Каб пабачыў такое на сцэне, папракнуў бы аўтара ў празмерным захапленні выдумкай.

— А што, можа, рызыкнуць? — весела сказаў ён і абняў Любу.

Тая надзіва лёгка вызвалілася з ягоных абдымкаў.

— Пакінь гэтыя абдымкі для дурніц, — павучальным тонам сказала яна. — Я не абыдзеная ўвагай сексуалка, якая кідаецца хоць пад мужчыну, хоць пад аўтобус... Мне патрэбны разумны муж...

— Ідзі ты да д’ябла, — напаўжартам сказаў Бог­ша. — Знайшлася местачковая амазонка, якая яшчэ нешта выбірае... А калі я не хачу быць тваім мужам? Ты хоць пра гэта падумала?

— Найперш за ўсё, — адказала Люба. — А цяпер добранька паслухай, чаму мы павінны быць разам...

Яна так і не зняла асады, пакуль Богша не здаўся...

***

Тэлефонны званок — доўгі і пранізлівы ў начной цішы — разбудзіў Лазара Богшу.

— Гаварыце, — загадаў сонны голас, і адразу пачуліся чыесьці няўцешныя рыданні, аж у Богшы забе­галі па спіне халодныя мурашкі.

Ён моўчкі, са страхам слухаў, як нехта плача, і ніяк не мог даўмецца, хто плача і чаму? Яму здалося, што і пачуты званок, і сонны голас, які загадаў гаварыць, і гэтыя рыданні па тэлефоне — звычайная галюцынацыя, працяг кашмарнага сну, які дасюль сніцца.

Богша раптам заўважыў у люстэрку чыйсьці адбітак з напалоханымі вачамі і аж уздрыгнуў. Было такое ўражанне, нібы ён вар’яцее і ўжо, можа, страціў розум.

Яму зрабілася так жудасна, што закалола ў патыліцу. Боль тым часам быў жывы, а таму рэальны. Ён і не даў Богшу страціць раўнавагу.

Няйначай, падсвядома ўзнікла думка, што памёр Доля і Соф’я Ігнатаўна звоніць, каб паведаміць аб смерці. Здагадка была зусім недарэчная — Соф’я Ігнатаўна, прыкутая да ложка цяжкай хваробай, не магла пайсці на пошту, а тэлефона ў іх не было, — але яна хоць нешта праясняла. Напрыклад, тое, што ён, Богша, не трызніць.

— Не трэба плакаць, — прачулым ад перапуду голасам сказаў ён, — парушаць вечны спачын чалавека, які не меў спакою на зямлі.

На ягонае здзіўленне, рыданні абарваліся.

— Праўда ваша, Лазар Васільевіч, не трэба пла­каць... Але ж і цярпець не стае сіл...

Голас быў Долеў. Лазар Богша адчуў, як зноў яго ахапіў страх. Голас Долі як бы даносіўся з таго свету. А можа, гэта ён, Богша, знаходзіцца на тым свеце, у царстве ценяў і вечнага сутоння?

Лазара Богшу ахіналі прывідныя прыцемкі. Аднекуль, праўда, прабівалася чырванаватае святло, як з пякельных печаў, у якіх падсмажваюць грэшныя душы. Але яно здавалася нерэальным.

Богша інстынктыўна працягнуў руку, з усяе сілы пацягнуў за шнурок свяцільніка. Яркае святло ўспыхнула на сцяне, аж разанула па вачах.

Не, чорт пабяры, ён не трызніў. Усё адбываецца наяве. Долеў голас таксама.

— Што здарылася, Рафаіл Міхайлавіч? — спытаўся ён ахрыплым ад хвалявання голасам.

— Лазар Васільевіч, родненькі... Згубілі мы Зосечку... Соф’ю Ігнатаўну...

Доля ўсхліпнуў. Лазар Богша не ведаў, што трэба гаварыць у такіх выпадках. Спачуваць?.. Якімі словамі?.. I ўжо зусім разважліва падумаў, што Любы няма дома і яму давядзецца ехаць на пахаванне. Ехаць не ха­целася.

— А Люба за мяжой, — сказаў ён, даючы зразумець, што сам ён не можа прыехаць.

— Лазар Васільевіч, — узмаліўся Доля, — прыязджайце, бо я разгублены да памутнення розуму...

Богшу стала няёмка. Ён раптам пачуў сваю і Любіну віну перад Долем і Соф’яй Ігнатаўнай. Яны з Любай зусім забыліся на старых, што засталіся ў глухім мястэчку, у былой царкве, якая стала музеем, быццам і Доля і Соф’я Ігнатаўна таксама музейныя экспанаты, на якія адзін раз глянуўшы, можна забыцца.

— Ну, канечне, канечне, я прыеду, — паспешліва пагадзіўся ён.

Гадзіны праз чатыры Богша прыехаў у мястэчка на таксі. Ужо бралася на золак, і ў хатах свяціліся агні. Кволенька асвятлялася і акно ў пакоі Соф’і Ігнатаўны. Богша заглянуў у яго. Перад партрэтам у багетавай рамцы гарэла свечка. На крэсле сядзеў Доля, абхапіўшы галаву рукамі. Богша ціхенька пабарабаніў у шкло.

— Я так чакаў вас, — абдымаючы Лазара Богшу, сказаў Доля. — Яна сканала ў бальніцы. Я пайшоў дамоў павячэраць, прыходжу, а яе ўжо няма.

Лазар Богша як умеў супакоіў Долю...