Тарэадоры з Васюкоўкі

Каля азярца Кныш паклаў лом на зямлю, зняў чобаты, зайшоў па калена ў ваду і пачаў друшляком нешта збіраць з паверхні азярца і абтрасаць у вядро.

— Гайда, хлопцы! — шапнуў дзед і, выйшаўшы з карчоў, гучна кашлянуў:

— Кахі, кахі!

Ад неспадзеўкі Кныш падскочыў, паслізнуўся — шубоўсь! — і сеў у ваду. Толькі галава з вады тырчыць і круціцца ва ўсе бакі разгублена.

— Памагай бог, чалавек добры, — спакойна прамовіў дзед. — Што гэта вы тут робіце?

— Ку-купаюся! — дурнавата выскаліўся Кныш і пачаў нязграбна падымацца.

— З друшляком? Зразумела!.. А бярыце, хлопцы, яго чобаты, ломік — арыштаваны ён. Павязём у сяло — там разбяромся.

— Ды што вы, дзядуля!.. Ды што вы, далібог! — замармытаў Кныш, вылазячы з вады. — Вось жартуюць! Гы-гы! Вось жартуюць!

— Давай-давай! — падвёў голас дзед.

— Ды ну, чэснае слова! Ды ну, што вы такое кажаце!

— Лезь, кажу, у човен сам! Бо звяжу!

— Ды пастойце, дзед! Я ўсё раскажу! Усё чыста! Невінаваты я... Далібог! Гэта ўсё яна! Турма народаў! Гэта ж як пачула пра той лябуліс, ну, як смала прычапілася: «Дастань ды дастань, яно пойдзе на рынку». Як з нажом да горла прыстала. Што ты зробіш! Няхай ужо, думаю, каб адчапілася, дастану трошкі. Паехаў. А атрымліваецца, па-першае, яно яшчэ не ўзнікла, а, па-другое, мікраскапічнае. Як ты тым, мікраскапічным, таргаваць будзеш? Ну хоць дамоў не вяртайся! Вы ж не ведаеце маю бабу... Вырашыў я ёй нацягаць з вады якой іншай дрэні, каб толькі не чапілася (хіба яна разбярэ?). Падмануў яе, сам свядома падмануў. Не хацеў жа чапаць, калі ўжо вучні такую добрую справу робяць. Думаў, усё. Абышлося! І гандаль ідзе, і я спакойны. Але няшчасны мой лёс. Учора вось дазналася яна пра ўсё. Божа, што было! Хоць перахрысціся ды ўцякай. «Ты, крычыць, злачынец, ты, крычыць, падсудны! Я ж, можа, людзям якой шкоды нарабіла. Калі мне сапраўднай не прынясеш — са свету зжыву!» Ну што мне рабіць? Ну, зразумейце, дзед, хіба ж я хацеў? Далібог! Адпусціце, калі ласка.

Кныш замаўчаў, хліпаючы.

Мабыць, дзед расчуліўся — засапеў і захекаў.

— Ой, дзед, выкручваецца ён! Як вужака! — крыкнуў Кукуруза. — Яны тут з Бурмілам... у акваланзе для падводнага плавання... цэлае лета...

— Спецыяльна ў Кіеве купілі. Мы самі бачылі, — падхапіў я. — Заданне ў іх нейкае... ад вермахту... Мабыць, фашысцкі архіў з дна дастаюць. Як у Чэхаславакіі.

Кныш ажно сціснуўся ўвесь.

— Ды што вы, хлопцы! Што вы! Ды барані божа! Якое там заданне! Такое прыдумалі, далібог!

— А што ж? — запытаў дзед.

Кныш трошкі памаўчаў, потым раптам горача загаварыў:

— Ды знаеце, ды мы якраз, дзед, і пра вас думалі. Хацелі падаруначак вам зрабіць. Хоць вы і не п'еце, але ж на свята чарачку можаце... Хі-хі! Гэта ж, знаеце, даведаўся я, што ў вайну немцы тут спірт патапілі. Дваццаць, кажуць, каністр ляжыць. Герметычныя, што ім зробіцца. Дык вось думаем падняць. Толькі ж вы, дзед, калі ласка, нікому-нікому. Мы вам па дружбе дадзім. Нават і не думайце адмаўляцца. Гэта ж такая справа! Во якая! Хі-хі!..

Кныш засмяяўся дробненькім подлым смехам. Але смех адразу і абарваўся. Па дзедавым настроі Кныш зразумеў, што смяяцца няма як.

— Зразумела, — сурова сказаў дзед. — А ломік гэты навошта ўзяў?

— Ды проста так... проста... — замяўся Кныш.

— Хацеў усё зруйнаваць? Каб сляды замесці? Каб усё сплыло? Маўляў, стыхійная бяда? Так? — у голасе дзеда звінела металічная нянавісць.

— Вось баба праклятая... — пачаў Кныш, але дзед перапыніў яго:

— Годзе ўжо! Сядай! Паехалі!

— Ды, дзед, — плаксіва пачаў прасіцца Кныш. — Ды мы ж з вамі суседзі. Што вам — больш за ўсіх трэба? Я ж нічога не зрабіў, не паспеў жа! Адпусціце!

— Якія мы суседзі! — як адсек дзед. — Ты зусім на іншай планеце жывеш! І не пніся суседзіцца з людзьмі. Паехалі!

Кныш згорбіўся і, як пабіты сабака, паслухмяна пайшоў да чоўна.

А калі ўжо мы адплывалі, дзед Варава, ні да кога не звяртаючыся, ціха сказаў:

— А той спірт партызаны яшчэ ў сорак трэцім вылавілі. Для шпіталя. Трэба было ў старэйшых распытацца, перад тым як у ваду лезці.

РАЗДЗЕЛ апошні, заключны

Так і закончыліся прыгоды Рабінзона Кукурузы на бязлюдным востраве каля вёскі Васюкоўкі.

Наступны пасля той ночы дзень быў спаўна насычаны выключнымі падзеямі.

З раніцы прыехаў прафесар Дудка, кіраўнік кіеўскіх юннатаў, а разам з прафесарам карэспандэнт піянерскай газеты.

Прафесарам Дудкай аказалася маладая прогожая жанчына ў моднай сукенцы з кароткімі рукавамі і модных басаножках.

Прафесар Дудка паглядзела на глабулус і сказала, што гэта «цудоўны штамб хларэлы» (менавіта так яна і сказала), што яна абавязкова скажа пра яго ў дакладзе ў сваім інстытуце, што гэта вялікі поспех, і горача паціснула руку спачатку Фарадзеевічу, а потым усім юннатам.

Фарадзеевіч ажно свяціўся ад радасці (дарэчы, у гэты дзень выпісалася з бальніцы яго жонка). Юннаты таксама свяціліся (карэспандэнт абяцаў напісаць пра іх у газеце). Потым Фарадзеевіч пры ўсіх абняў нас з Явам, пацалаваў і сказаў:

— Калі б не вы — усё б загінула. Дзякую, сябры мае, дзякую!