Тарэадоры з Васюкоўкі

Не ведаю, якія былі ў мяне вочы. Але вочы ў Явы гарэлі і свяціліся, як у харта-сабакі. А што? Хацеў бы я паглядзець на вашы вочы, калі б вы пачулі такую размову.

— Га?! — разявіў я рот.

— Га?! — разявіў рот Ява.

Але мы больш не паспелі сказаць ні слова. Бо ў гэты момант пачуўся знаёмы залівісты голас школьнага званка. Мы так і скамянелі з адкрытымі ратамі. Захопленыя таямнічай размовай, мы зусім не заўважылі, што Сабакевіч некуды знік. І вось... На карачках, па-сабачы, мы хутка пашкрэбліся праз гушчар і высунулі з кустоў галовы.

Пад вокнамі школы, ганяючыся за куркай, гойсаў Сабакевіч. Матляючыся на яго шыі, весела заліваўся званок.

Мяркуючы, што гэта перапынак, з класаў гарохам пасыпалася дзятва. З вокнаў, здзіўлена пазіраючы на гадзіннікі, выглядвалі настаўнікі. На ганку з'явілася Галіна Сідараўна.

— Хуліганства! Парушэнне навучальнага працэсу, — закрычала яна.

З-за вугла выбегла баба Маруся. Заўважыўшы Сабакевіча, пляснула рукамі, кінулася за ім — адбіраць званок. Сабакевіч — наўцёкі. І куды ж вы думаеце — да нас, у кусты.

Мы з Явам імгненна развярнуліся назад і гэтак жа на карачках нырнулі ў гушчар да хлява. І калі Ява поўз нармальна, на чатырох, то я — на трох, як сабака з перабітай лапай: мне ж трэба было адной рукой падтрымліваць нагавіцы.

Мы прыціснуліся да сцяны хлява — далей уцякаць не было куды. Званок усё бліжэй, і вось ужо Сабакевіч з разгону ўткнуўся носам Яву ў шчаку. Што ж, ён быў невінаваты — у каго ж яму шукаць абароны, як не ў нас — сваіх сяброў і выратавальнікаў?

Праз хвіліну кусты над намі расхінуліся, і мы ўбачылі расчырванелую бабу Марусю.

— Ага! — пераможна ўсклікнула яна. — Вось хто гэта ўсё натварыў!

З-за галавы бабы Марусі з'явілася галава Галіны Сідараўны.

Галіна Сідараўна гаворыць металічным голасам, нібы секачом адсякае:

— Так!.. Зразумела!.. На экскурсію ў Кіеў заўтра яны не паедуць!

РАЗДЗЕЛ ІІІ. Прыгоды ў Кіеве. Нашы падазрэнні ўсё мацнеюць. Старшына Палянічка

Каля школы крыкі і мітусня. У двары стаіць грузавая аўтамашына, упрыгожаная кветкамі і сасновымі галінамі.

На машыне каля кабіны ўжо сядзяць у гурце самыя нецярплівыя вучні. Над імі, як гароднае пугала, узвышаецца даўгалыгі, нязграбны Бурміла. Расстаўляюць апошнія ўслончыкі, крэслы. Школьнікі ланцужком выстраіліся ад школьнага ганка да машыны і перадаюць адзін аднаму крэслы, якія выносіць на ганак Галіна Сідараўна. Усе ўзбуджаныя і вясёлыя. Яшчэ б — гэтую экскурсію ў Кіеў так доўга чакалі. Усе смяюцца, нават без дай прычыны. Усе, акрамя нас: мяне і Явы. Мы стаім каля ганка насупленыя. І як толькі ў дзвярах паказваецца Галіна Сідараўна з новым крэслам, мы адразу ж адкрываем раты і пачынаем:

— Мы ж не хацелі... Мы ненаўмысна, — гундосіць Ява.

— Мы больш не будзем... — гундошу я. Галіна Сідараўна спачатку не звяртае ўвагі, нібыта не чуе, моўчкі знікае ў дзвярах. Потым нарэшце гаворыць:

— Было б нават непедагагічна, каб я вас узяла.

І мы адчуваем — яна ўжо шкадуе нас, яна ж добрая. Трэба каваць, пакуль гарачае.

— Педагагічна, — усклікнуў я. — Мы ж сказалі, што больш не будзем.

— Ну так, педагагічна! — падхапіў Ява. — Нават вельмі педагагічна. Макаранка абавязкова ўзяў бы. Точна!

Галіна Сідараўна адразу хмурыць бровы і холадна гаворыць:

— Не.

І мы разумеем: цяпер ужо ўсё. Перабаршчылі. Настаўнікі не любяць, каб іх вучылі.

Я з трывогай пазіраю на Бурмілу і на Кныша, які пахаджвае каля машыны і раз-пораз лупіць ботам па шыне.

«Няўжо мы застанемся і так і не даведаемся, што яны будуць рабіць у Кіеве?» — думаю я.

І ў галаве маёй зноў узнікаюць загадкавыя таямнічыя словы:

«Затое падаруначак будзеш мець ад немцаў... Вермахт шчодры... Дваццаць жалезных... Якасць бранябойная... Раз — і няма!.. Толькі ж нікому ні-ні».

Раптам Ява тузануў мяне за рукаў: «Гайда! Хутчэй!» — і кінуўся да машыны. Я — за ім. Трэба паспець схавацца пад крэсламі, пакуль Галіна Сідараўна ў памяшканні.

Вядома, усе бачаць гэта і могуць выдаць нас, калі сумленне дазволіць.

Шух! Бы яшчаркі, шмыгнулі мы пад крэслы каля самай кабіны і прытаіліся.

Праз нейкі час пачулі голас Галіны Сідараўны:

— Што, пайшлі? Ну вось і добра, што зразумелі нарэшце. Гэта будзе навукай для ўсіх, хто ахвотнік зрываць урокі і парушаць дысцыпліну. Ну, паехалі.

Вучні з крыкамі пачалі рассаджвацца. І неўзабаве матор завёўся, машына рушыла. Ніхто нас не выдаў. Ёсць усё-такі ў людзей сумленне.

Калі вы хочаце адчуць, як адразу ўсё цела, з ног да галавы, рэагуе на ўдары, то паспрабуйце паехаць па выбоістай дарозе на аўтамашыне, лежачы ў кузаве пад крэсламі. Параўнаць гэта нельга ні з чым. Такое адчувае, магчыма, вось той «язычок» у школьным званку, калі баба Маруся калоціць ім на перапынак ці на ўрок.

«Раз — і няма!.. Якасць бранябойная... Вермахт шчодры!» — білася ў маёй галаве ў такт ударам.

Патыліцай аб сядзенне — ілбом аб кузаў...

Патыліцай аб сядзенне — ілбом аб кузаў...

«Раз — і няма!..

Якасць бранябойная!..

Вермахт шчодры!..»