Толькі не гавары маёй маме

Я глядзеў фiльм-казку пра цара i царыцу. Фiльм скончыўся, мы — дзецi — выйшлi на вулiцу i за­сталiся чакаць танцы. Самi мы на танцы не хадзiлi, а паглядзець праз вокны, хто з кiм танчыць, хацелася. Звычайная справа. Найвялiкшай ганьбай для койданаўскай дзеўкi было танчыць з салдатам, ну, зразумела, што не з тым мясцовым хлопцам, што, як Бронiк, у адпачынак прыйшоў, а з нетутэйшым. А што нi танцы, дык 5–6 салдат, як з-пад зямлi, у РДК вырастала. І адкуль яны толькi бралiся? Пакураць на ганку, i ў клуб, iх бясплатна пускалi. Усё ж салдаты, iм цяжка служыць. Дзяцей дык фiг пускалi.

Мы на вокнах вiсiм, цiкуем. Якiя спаднiцы i су­кенкi круцяцца.

«Ты, фраер лысы, валi адсюль, пакуль пiлоткаю кроў не выцiраеш!» На ганку двое салдат i мясцовы хлопец пасварылiся. Салдат нашаму хлопцу жахнуў за «лысага фраера» так, што той на прыступках звiўся ў клубочак. Салдаты ў РДК зайшлi. Не, каб уцякаць. А хлопец апрытомнеў, заляцеў на танцы i як зараве: «Салдаты нашых б’юць!!!» Што ўсчалося?! Хлопцы як адзiн дзевак пакiдалi i пачалi бiць вайскоўцаў. А тых можа чалавек 20 было. Яны рамянi паздымалi, спражкамi махаюць. Нашы крэслы пахапалi, i з крэсламi на салдат. А мы, таксама разумныя, праз фае, дзе танцы iшлi, прабеглi ў залю, дзе кiно, шуснулi, думалi бясплатна дарослы фiльм глянуць. Дзе там глянеш! Салдаты таксама ў залю адступiлi, бо выхад iм перакрылi. Кiно, вядома, спынiлi. Людзi ў залi пачалi крычаць. Нехта ў экран крэслам кiнуў i прарваў. Адзiн з салдатаў, найхiтрэйшы, на двор выскачыў i ўцёк. Астатнiх збiлi на горкi яблык, як толькi не пазабiвалi. Павыцягвалi нашы хлопцы тых збiтых салдатаў у сквер, пад помнiк Дзяржынскаму, i самi ў клуб вярнулiся.

Каля клуба натоўп назбiраўся, можа, чалавек 150—200. Дзеўкi збольшага паўцякалi, а хлопцаў наадварот паболела. І тут ад банка да РДК дзве машыны, поўныя салдатаў, вырульваюць, а папера­дзе мiлiцэйскi газiк. Нехта пазванiў, гад. Натоўп каля РДК завiраваў. Машыны спынiлiся, салдаты павыскоквалi з машын i пабеглi на збой.

Арганiзаванасць вайскоўцаў у першую хвiлiну дала iм перавагу, частка койданаўцаў разбег­ла­ся. Але чым далей iшла бойка, тым у горшае становiшча траплялi салдаты. Мясцовыя адступiлi ў клуб, i там бiлi салдат усiм, што траплялася пад руку — бутэлькамi (буфет разнеслi!), скрынямi, крэсламi, калЗмi. «Я лысаму па зубах калком, як у... iзджу. Ён зубы i павыплёўваў, — расказвала на другi дзень Ванька — мясцовая паўпрастытутка, што пра сябе гаварыла толькi ў мужчынскiм ро­дзе. — А потым афiцэрык да мяне падлятае. «Дзевушка, дзевушка...» Я ўсмешачку, i кастэтам яму пад вока як за... андзячу. Лупiў, як толькi мог. Мы б iх ухайдохалi, але тут трэцi кодаб зялёных прывезлi. І яны нас угаманiлi. Але я сваё зрабiў. Пад вока кастэтам як у... iзджу».

РДК месяц рапаравалi, бо зматлашылi ўсё, нават бiблiятэку. Кiно ў Койданаве не было, i ўсе глядзелi тэлевiзары i слухалi прыёмнiкi. Нехта пачуў, як «Голас Амерыкi» перадаваў пра бойку. Людзi абуралiся, што дыктар сказаў, нiбыта бiлася 300 чалавек. Абуралiся, бо паводле мясцовых даных бiлася чалавек 500–700. Потым перажывалi на судзе. Як судзiлi салдатаў, нiхто не бачыў, толькi казалi, што трох пасадзiлi. А з койданаўцаў пасадзiлi двух, таго, што крыкнуў: «Салдаты нашых б’юць!», i хлопца, якi першы пасля крыку ўдарыў салдата. «Крыкуну» далi 5 гадоў, а «Байцу» — 3. «Баец» i стаў адзiнай смяротнай ахвярай той бойкi. За тыдзень да вызвалення яго зарэзалi ў турме — «прайгралi ў карты».

Пасля рапарацыi ў РДК набiлася поўна народу i ўсе замест таго, каб глядзець фiльм, успамiналi бойку. «Я лысаму па зубах калком як заеду!» — ляцеў над заляю Ванькаў голас, i ўсе клалiся са смеху.

Мiнск. 24.I.1990

Карыда (падарожная аповесць пра лютасць)