Турэмны дзёньнік

СЯДЗЕЛЬЦУ ЧАЦЬВЁРТАЙ КАМЕРЫ

„АМЕРЫКАНКІ”

Сядзіш за скрадзены цэзій,
а мог бы - за Беларусь,
маўклівы i негарэзьлівы
барысаўскі беларус.
Яшчэ толькі ўчора быў ты
малодшы сяржант БэА,
у форму як быццам уліты,
як быццам ты ўжо камбат.
Яшчэ толькі ўчора, а сёньня
ты разам са мной сядзіш,
сьціскаеш роспачна скроні,
хістаешся ды маўчыш.
Ты думаў, што шыта-крыта
адбудзецца справа, аднак
ня выйшла ў цябе са збытам
i спраўдзіўся дрэнны знак.
I раз ужо так прыйшлося -
давай ня плакаць, ня ныць,
давай рабіць, каб збылося
ўсё, што павніна быць.

ЧАСТКА II. ВІЦЕБСКІ ЦЭНТРАЛ

14 жніўня, серада

Позны вечар у сьледчым ізалятары г.Віцебску. Заехаў учора на белай „Волзе” начальніка сьледчага ізалятара КДБ. Этапіравалі ўчатырох. Два на заднім седале: у левага аўтамат з укарочаным ствалом, астатнія з пісталетамі „Макарава”. Спыняліся па дарозе разы два - па малой патрэбе. Быў гарачы сонечны дзень 13 жніўня. Кожны раз, выходзячы з тачкі, я браў рукі назад. Вертуxai пpaciлi апусьціць, але я не рызыкаваў, бо хто ix ведае, вертухаяў. Стрэляць у сьпіну, а потым скажуць: пры спробе ўцёкаў.

I вось - Віцебск. Аказалася, што менскія дэбэшнікі ня ведаюць, на якой вуліцы зьмешчаны будынак абласнога УКДБ. Нарэшце дарогу паказвае чалавек у вайсковай форме...

Загрузілі ў камеру 60 (шэсьць нуль). Гэта „малалетка”, з дарослых я - пяты. Сядзіць сем непаўналетніх. Сёньня зайшоў восьмы. Самаму меншаму - 14. Яшчэ тыя ўрвісы. Вечарам адна праблема: як схадзіць на дальняк. Першая ноч – на другім паверсе нараў, альбо шконкі. Ноччу слухаю казку пра каханьне зэка й зэчкі. Шоргат маляваў з камеры ў камеру праз рэшку. 61 - хата сухотнікаў (тубікаў), адкрытая форма. Ім даюць малако, тварог, нешта з садавіны-гародніны. „Адзін восем”, - крычыць жанчына, выклікаючы на размову свайго мужчыну. Усяго ў нашай камеры 13 чалавек. Самы старэйшы мае 36 гадоў. Восьмы малалетка, які заехаў сёньня этапам зь Менску, мае цэлы букет артыкулаў: разбой, згвалтаваньне, крадзёж ды іншае. Згадваю сваё маленства: часта брутальнае, галоднае, картовае, найсмачнейшы гасьцінец - калі бацька прынясе з работы сайку белага хлеба ды бутэльку „дзюшэсу”. Яснае было дзяцінства, прыгожае, плённае, таму i раблю я сёньня тое, што раблю.

16 жніўня, пятніца

Ня спалі да познага - ладзілі дарогі. Пасылаў вестку ў пяць сем - не адказалі. Перадача ад маці. Лазьня. Канфлікт з-за картау. Санітарнаэпідэміялагічная праверка, прадстаўнікі прэсслужбы МУС. Начальнік ізалятара спытаў, ці не я гэта зь Менску.

У Віцебскім цэнтрале (сьледчай турме) чаляцца дзьве тысячы чалавек, 121 камера.

17 жніўня, субота

УЖ 15/із 2. 11 гадзін дня. Адзін малалетка сядзіць на парашы й дыміць самакруткай, другі ў тазіку мые свае лахманы. Бальшыня ўпавалачку сьпіць. Ноччу чатырнаццацігадовы хлапчук, якому далі мяно Чосік, поўзаў па мне, як таракан, - сьцяліў дарогі ў суседнія камеры.

20 жніўня

Заутра - круглы стол палітычных партыяў. Але мне што з таго? Няма той партыі, якая задавальняла б маім патрэбам i падыходам. Калі толькі выйду – займуся рэарганізацыяй сваей праварадыкальнай групы. Няхай паступова, кропля за кропляй, але Арганізацыя будзе! Арганізацыя з выразна пpaпicaнымі правшамі гульні, дысцыплінай i матэрыяльна-фіансавым грунтам.

...Чосік сядзіць на рэшцы i дзівіцца, як маленькія чырвоныя мурашы распраўляюцца з матылём. Малому хочацца падзяліцца ўражаньнямі, але няма з кім, ніхто не адгукаецца на яго поклічы.

Сьніўся сон, што Лукашэнка iгpae ролю ў нейкім сьпектаклі: з указкай у руцэ i надта худы. Бачу яго, праходзячы за кулісамі.

22 жніўня, чацьвер

Учора размаўляў з выхавальнікам Керзавым, перадаў яму некалькі нумароў „Нашай Нівы” i „Свабоды”.

Сёньня была маці, дабілася ў судзьдзі спатканьня са мною. Нехта Голуб зь ёю гаварыў вельмі нядобра.

Мароз Юра выстаўляе пікеты дзеля маёй абароны, за што яго i б’юць ублюдкі ў цывільным. 27 ліпеня маці была на мітынгу, дзе ад яе імя выступалі (сама яна хвалявалася i не магла гаварыць) i зьбіралі грошы. Пасьля спатканьня зайшла i перадачка-дачка: вінаград, яблыкі, чай i 4 пачкі цыгарэтаў з фільтрам. Газэтаў не прапусьцілі. Турэмшчыкі чакаюць дня, калі на сэсіі Вярхоўнага Савету будзе разглядацца пытаньне пра пенсійнае забесьпячэньне работніксаў МУС. Пытаньне ўнесена пунктам трынаццатым. Прозьвішча судзьдзі, які дазволіў маці сустрэчу са мною, - Даўлюд.

Ноч. Гукі гораду. У нашых казематах - духата і разборкі.

24-га, субота