Учебник белорусского языка

Як пушчаны некім, імпэтнай стралой памчуся ўгару. (3. Бядуля) Меркавалася зняць варту без шуму, для гэтага былі вылучаны людзі, аднак тут, відаць, у некага выйшла памылка. (А. Кулакоўскі) Я не буду доў га, зараз жа вярнуся, трошачкі на рэчцы ў санках паважуся. (Я. Колас) Шугае полымя бурліва, а іскры-зорачкі шчасліва бягуць-плывуць бліскучым роем угору ў голькі к тоўстым хвоям і ў верхавінах прападаюць, бы вочкі плюшчаць, паміраюць. (Я. Колас) Улавіўшы цікаўны і у той жа час сарамлівы позірк карых вачэй, Антон наважыўся быў штосьці сказаць, але дзверы ўжо расчыніліся, і дзяўчына знікла ў кабіне. (А. Стаховіч) Расштурхаў Сцёпка грамаду і бліжэй да стала праціснуўся. (Я.Колас) Езджу па рэспубліцы часта. (З газет) Стук колаў усё набліжаўся, і, нарэшце, са змроку пачала вылучацца цёмная пляма фурманкі. (К. Крапіва) Яна з імі [кветкамі] няньчылася паводле пор году: вясною — бэз, летам — ружы, аж зімой — вазоны. (3. Бядуля) А бацька, сівы і яшчэ жвавы клапатун, цюкае непадалёку сякерай — шчапае на калодцы дровы. (М. Ракітны) Сухі, ледзь чутны шчаўчок пачуўся ў пакоі — патрон даў асечку. (М. Лупсякоў) Каб я згадзіўся з Шугаем, Гаравы не ўсчаў бы гэтай справы. (А. Асіпенка) Максі м думаў, што сын зусім адкаціўся ад яго, ад дому, што папрокамі і ўшчуваннем тут не паможаш (М. Стральцоў) Зары праменні, прарваўшыся праз сад вішнёвы, на шыбах, быццам зайчаняты, гуляюць, скачуць. (М. Танк)

1. Спишите текст. Подчеркните слова, в которых происходит уподобление смычных согласных смычно-щелинным.

Праз дзень, нібы пацвярджаючы Алесева прадчуванне, яму прыйшла павестка ў армію. (Я.Брыль) Каля лесу ляжаў цень — маленькая спадчына ночы. (З.Бядуля) Налева былі адчынены дзверы ў кухню, а проста — у вялікі пакой. (К. Чорны) Ночы ўжо робяцца даўжэйшымі, і грыбны запах асабліва адчуваецца пасля ночы. (К.Чорны) Чалавек прыгнуўся, прайшоў ад дарогі па бульбяніку крокаў з дваццаць і лёг паміж градак. (К. Крапіва) А за касцом двума слядамі адбіткі ног яго кладуцца, а косы свішчуць і смяюцца. (Я. Колас) Эх, аджыў ты свой век, жоўты ліст-бедачок, а на весну цябе скіне новы лісток. (Я. Колас) Людзі былі ў самай рознай вопратцы. (К. Чорны) Мой мілы таварыш, мой лётчык! Вазьмі ты з сабою мяне. (Я. Купала) 3 печы спрытна злезла гаспадыня, схапіла на запечку анучу і анучаю выхапі ла з пячуры чыгунок ды панесла яго ў кут ля парога, каб адцадзіць над цэбрам бульбу. (К. Чорны.) Растрэслі адзенне лясы, даўно адцвілі верасы і травы павялі. (М.Танк)

3. Образуйте прилагательные от следующих существительных с помощью суффикса — ск-.

Салдат, Руза, Каўказ, Арэнбург, чытач, зулус, Чэхія, Славакія, людзі, брат, Слуцк, горад, вараг, Парыж, Рыга, беларус, Прусія, жабрак, купец, Швецыя, рвач, трукач, Цюрых, скрыпач, хват, манах.

4. Образуйте существительные с помощью суффикса — ств- от следующих слов.

Ткач, агент, казак, купец, жрэц, таварыш, убогі, многа, брат, ваявода, харошы, птах.

Урок 11 ЧЕРЕДОВАНИЕ СОГЛАСНЫХ ЗВУКОВ

Фонетический облик слов во многом определяют исторические чередования согласных звуков Они широко представлены как в формах одного слова, так и в разных, но родственных словах Ряд таких чередований возник еще в эпоху, когда все славянские языки составляли единое целое, некоторые — во время восточнославянского единства. В связи с этим наиболее распространены чередования согласных, общие для белорусского и русского языков, но есть и такие, которые представлены только в белорусском.