Таржимаси:
Подшолар ар анча марур бўлсада,
Бошларини эгур унинг олдида.
Марурлик ярашур фаат Оллога,
Мулки адим беиёсдир зоти
ТАРИХИ ТУРКИСТОН АСАРИДАН БИР ЛАВА
Айнан мана шундай таро абилалар тўнашувларидан бири Чодакда бўлиб ўтди. Минг абиласи билан Чодак хўжалари ўртасида бўлиб ўтган ашатич уруш натижасида минглар абиласи олиб чиди. Шунинг билан Мовароуннар заминида Бухоро хонлигидан ажралиб чиан мустаил бир мулкка асос солинди. Даставвал бу мулк Фарона деб аталиб, унга Шорубий минг бошчилик илди.
Ал-идрокли, инсонпарвар Шомастбий (Аширбек) ўли Шорубийни Хўанднинг теварак-атрофларидаги ишло осооллари ва аслзодалар хон этиб кўтардилар. Шундан сўнг у Хўанд шари атрофида жойлашган тўрт ишлони сотиб олди. Тўрттала ишло удудларидан «Кўк тўнлилар» истиомат иладиган икки сой оралиидаги ерларни энг улай жой деб арк алъа урилиб, «алъаи Шорубий» деб аталди. Бу ер «Хўанд хонлигининг дорилхалофати»га (пойтахт) айланди. Ватлар ўтиб бу дорилхалофат атрофидаги ерлар исобига кенгайиб Фарона водийсидаги йирик шаарлардан бирига айланди. Шорубий бу салтанатга ўн уч йил укмронлик илиб 1721 йилда вафот этди. У узо умр кўра олмади, атиги 30 йиллик умри давомида тарихий бир жараённинг пойдеворини яратиб кета олди.
Биринчиларга ар доим ийин бўлади, Шорубий ам биринчилардан эди. Унинг даврида али хонликнинг мустакам пойдевори йў, уни бошарадиган мураккаб дастгони яратиш анчагина заматли фурсатлар ўтишини талаб илар эди. Хонликнинг маркази бўлган ўон шарининг атрофини муофазалаш, хонликнинг ўз пулларини зарб илиш, хонлик учун янги арорго уриш, мунтазам арбий ўшин тузиш каби жиддий муаммоларни ал илиш лозим эди. Энди бу ишларни унинг ворислари давом эттиради.
АБДУРАИМБИЙ (ИККИНЧИ ХОН)
Баъзи манбаларда у 33 ёшида укаси Абдукаримбий томонидан
ўлдирилган дейилади.Шорухоннинг вафотидан кейин 1721 (милодий) йилда унинг тўнич ўли Абдураимбийни хон илиб кўтарадилар. Абдураимбий оил, ушёр ва тадбиркор эди. Унинг хонлик даврида Бухоро амирлиги ам арбий, ам итисодий жиатдан заифлашиб олган эди.
Бу олатни анимат исоблаган хон ўзбек ва сартидлардан аввал йигирма минг, кейинро ўттиз мингдан иборат лашкар тўплаб жадаллик билан урушга тайёргарлик кўради, иса муддат ичида тайёргарликни якунлаб Хўжандга юриш илади, деярли аршиликка учрамай Хўжанд вилоятини ўлга киритиади. Вилоятга ўз ноибларини тайинлаб, мааллий рабарларга сова-саломлар бериб, иззат-икром билан уларга ам ар хил лавозимларни тасимлаб беради.
Яна бир йил ўтиб, пухта тайёргарлик кўриб Ўратепа вилоятига юриш илади, исагина жангдан сўнг Ўратепа ам ўон хонлиги тасарруфига ўтади. Бир анча муддат ўтиб ўонга айтади. арбий муваффаиятлардан руланган Абдураимхон бўлажак катта жангларга тайёргарлик кўра бошлайди, бир анча муддат ичида лашкар сонини ва жанговар олатини ошириб, Самаранд томонга юриш бошлайди.
Бир неча кунлик шиддатли жангу жадаллардан сўнг Самаранд шари ам ўон хонлигига тобеликни тан олади. олибликни ўлга киритган хон шаарнинг уламо ва умароларини тўплаб уларга инъому совалар бериб бир анча фурсат ўша ерда олиб кетади. алабани мустакамлаш ниятида Шарисабз окими Олимбек Ваннавмийга элчи юбориб, унниг изини ўзига талаб илади. Олимбек хон илтимосига розилик билдириб элчиларни иззат ва икром билан кузатади. Бир неча кунлик тўй-томошалардан сўнг Абдураимбий Олимбекнинг изига уйланиб ўз юрти ўонга айтиб келади.
Бир томондан Хива хони, иккинчи томондан ўон хонлиги тарафидан кучайиб бораётган хавф-хатардан таликага тушиб олган Бухоро амири иса муддат ичида жон-жади билан Самарандга юриш илиб уни ўлга киритади.
Бу хабардан воиф бўлган Абдураимбий ўз лашкарлари билан Хўжандга боради, Бухоро амири бу томонларга юриш илишга ботина олмайди. Самарандни ўлга киритиш билан кифояланиб орага айтади.
Абдураимхон Хўжандда анчагина фурсат олиб кетади, чунки Бухоро амирининг Хўжанд вилоятини айтариб олиш учун юриш илиш этимоли бор эди.
Хўжандда бир мунча ват олиб кетган ўон хонининг тўсатдан вафот этиши аммани ажаблантириб ўяди, аслида хон номаълум одамлар томонидан заарлаб ўлдирилган эди. Бу воеа 1146 хижрий, 1733 милодий йилда содир бўлган. ўоннинг иккинчи хони Абдураимбий * 12 йил хонлик илиб, дунёдан кўз юмди, таажжубли жойи шундаки, унинг ўлими сирлилигича олаверда, яна бир ўхшашлик отасидек 12 йил тахт вориси бўлиш насиб илди.
Муддати салтанати ўн икки йил бўлибдур,
Тарихи вафоти Муаммад Раимхон.
Чун Раимхон ба мулки Фарона
Соиби тахт, тожи афсар шўд.
Баъдаз шои дах ду сол,
Мулки фоний бирав муаррар шўд.
Рафт аз олам у бадаст таи,
Золи Фартут, арус дигар шўд.
Гўр таърихи у хирад ам чун,
Дили жонаш арин мутаар шўд.
(Абдураимбий даврида Хўжанд, Ўратепа, Самаранд, Шарисабз, Марилон, Андижон музофотлари бўйсундирилиб ўон хонлиги таркибига ўшиб олинди)
ТАРИХИ ШОРУИЙДАН