Ведзьміна тоня

— Правільна, — згадзіўся з ім дзед Васіль. — Калі б косці ляжалі на паверхні зямлі, то за шэсцьдзесят год мы б нічога не знайшлі. Што звяры расцягнулі б, што ў траву ўрасло б, пад лістотай схавалася. А так… мы тут дамовіліся, што быццам у зямлянцы яго знайшлі. Бо сам сябе не мог жа ён пахаваць. Ды справа ў тым, што косці розныя — гэтыя белыя ад дажджоў і сонца, а тыя ў зямлі шэсцьдзесят гадоў праляжалі. Вось і могуць пры перазахаванні ўзнікнуць пытанні. Вось таму вам ўсё і кажам. Можа, і не трэба перазахаванне рабіць? Каб не было пытанняў недарэчных…

— Усё зразумела, — спакойна, але цвёрда загаварыў Баркоў. — Не хвалюйцеся наконт пытанняў, іх не будзе. Той партызан сказаў праўду: ён памер тут у 43-м годзе. Проста… косці яго тут апынуліся значна пазней. Так ці не? — звярнуўся ён да хлопцаў.

— А мы адразу сказалі, што так, — за ўсіх адказаў Віцька. — То вам, дарослым, тлумачыць доўга…

Баркоў, а следам і Зарэмба коратка засмяяліся.

— Чуў, Зарэмба, што пра нас моладзь думае? Правільна, малайцы. І правільна зрабілі вы ўсё: і што маўчалі наконт таго дакумента, і што на востраў нікога не пусцілі наперад сябе, і што нам усё цяпер расказалі.Усе чацвёра тут — нашы людзі, сапраўдныя змагары. Ніхто з іх — не здраднік. Гэта дакладна. А лёс чалавечы, паўтаруся, непрадказальны. І будзе чыстым наша сумленне, калі ўсе чатыры прозвішчы будуць на помніку. Так і павінна быць… А расказаць аб гэтым… Чаму б і не? Але потым, крышачку пазней. Вось напішыце аб тым, як вялі пошукі. Калі ўсе будуць у адной сапраўднай магіле. Разумееце… Дарослыя — такія людзі… мякка кажучы, малапрадказальныя. Калі б сёння ваша гісторыя была вядома ўсім, я б не даў гарантыю, што не знайшоўся ніхто, хто б не стаў даказваць, што месца чацвёртаму партызану — не ў нашай зямлі, а ў Нямеччыне… А потым яшчэ б высвятляць сталі і спрачацца: як яго імя, ці верыць яго словам ці не… Мы верым — і гэта галоўнае… Вы, дзякуючы сваёй непасрэднасці, адчулі ўсю вастрыню гэтага пытання. І дзякуючы той жа непасрэднасці знайшлі выйсце. Я не загадваю вам маўчаць надалей. Толькі прашу крышку пачакаць… — Баркоў замаўчаў на хвіліну. — І такую малую з сабой узялі? — ён паказаў на Нэлу, нібы ставячы кропку ў размове аб пахаваных. — Камары ж з’ядуць!

— Не-а! — задзірыста адказала Нэла і схавалася тут жа за Жэньку.

— Гэта сястра Сяргея, — патлумачыў Зарэмба.

— Я зразумеў… Ну, а што ж вы з такім шчупаком рабіць будзеце?

— Мы яго прададзім!

— Ого! Такую рыбіну? Хоць бы мне галаву аддалі, а? Ці прадалі…

— Мы вырашылі, што ўсю рыбу, якую тут зловім, якую не з’ядзім, прадаваць. У нас дамоўленасць ёсць з адным чалавекам, — расказваў Віцька. — А выручаныя грошы — Сяргею і Нэле. У іх тэлевізара няма ў хаце, ну і на астатняе…

— Так, зразумела… — Баркоў адставіў кубак убок: — Ах, як я даўно такога смачнага чаю не піў! Дзякуй, гаспадынька! А шчупака… не, не прадавайце. Уяўляеце, колькі радасці вашым маці будзе з яго катлеты гатаваць? А галава якая! Яе ж засушыць можна ды ў музей школьны — каб ніхто не казаў потым, што не было такой рыбы. А тэлевізар… Будзе ў Нэлы тэлевізар, гэта я абяцаю. Ды і ўсе вы добрую прэмію заслужылі… Гэта мы потым абгаворым. Вы і ўявіць сабе пакуль не можаце, якую важную для ўсіх справу пачалі, і як яе ўжо, лічы, зрабілі. Нам, дарослым, добры ўрок далі. Дзякуй вам усім вялікі ад імя улады, ад мяне асабіста, — Баркоў моцна паціснуў усім рукі. — Ну, нам пара ў зваротны шлях, а то вечар ужо, небяспечна ноччу плаваць. Вы атрад прыміце, калі ласка, як сваіх — яны добрыя рабяты. Вам жа і зброю знайсці трэба, і зямлянку паправіць, і праход расчысціць. Думаем, што ў любым выпадку на востраве будзе пастаўлены памятны знак…

— Прымем, не хвалюйцеся, — паабяцаў дзед Васіль. — Востраў вялікі, што нам яго дзяліць. Усе мы сваёй зямлі людзі…

Шчупака Зарэмба паабяцаў завезці да Віцькі і Жэнькі дадому — няхай маці там з ім разбіраецца.

Атрад «Пошук» сустрэлі на беразе. Проста, як сваім даўнім знаёмым і добрым сябрам, дапамаглі зняць з плыта і перанесці да лагера рэчы. Потым ставілі дзве палаткі: адну вялікую, ваенную і адну маленькую — для двух дзяўчат.

— Нармальныя хлопцы, праўда? — спытаўся Віцька Сяргея, чакаючы дадатнага адказу, калі яны цягнулі да кастра чарговыя ношкі сухога сучча.

— Ну, як «ператрэслі» там добра… — Сяргей на хвілінку задумаўся. — Я такое добра ведаю. Не люблю, калі не па праўдзе некуды выбіраюць, назначаюць. Так і тут: як пачулі пра значную справу, то сабралі, мабыць, выдатнікаў ды тых, хто на сходах выступае. А ім наша тоня, востраў гэты — толькі камары ды балота. А гэтыя вось цяпер — адразу відаць. Дзве палаткі паставілі, а дрэўца аднаго не ссеклі…

— А ты бачыш, як яны галовы вернуць у бок, дзе, ім сказалі, зямлянка і магіла? — прадоўжыў Віцька. — Глядзі, хочацца, а слухаюцца камандзіра…

— Трэба завесці… Што яны, да рання чакаць будуць? Няхай пабачаць цяпер. Палаткі паставілі, вогнішча ёсць, дроў на ноч хопіць, — разважаў Сяргей..

— Папытаем дзеда?

— Ага.