ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

— Ён толькі плакаў бы. У нас голад. Мама памерла. Пасьля брата арыштавалі. Прадалі ўсё… Ёсьць толькі адна коўдра. Як гэта бацьку расказаць?

— Але ж зарабляеш ад «гасьцей»?

— Што я зарабляю? На хлеб не стае. А трэба плаціць за жытло па дзьве тысячы штомесяц. А я дзьвюх тысяч на тыдзень зарабіць не магу. Часамі госьці нічога мне не даюць. Адзін нават пабіў і пагражаў, што данясе ў паліцыю. А п’яных я баюся. Я не магу так зарабляць. Ёсьць такія, хто шмат зарабляе, але я ня ўмею. Вы першы добра да мяне паставіліся. Я ўсьцешылася, калі ізноў вас убачыла. Цяпер я баюся. Адкуль вы гэта ўсё ведаеце? Адкуль?

— Слухай! Я прыйшоў да цябе сёньня наогул не як «госьць».

— Суседка сказала — госьць. Я думала, што гэта яна вас прывяла, бо я заўсёды аддавала ёй палову грошай.

— Сёньня давала?

— Дала дзьвесьце пяцьдзесят марак.

— Узяла?

— Заўсёды бярэ.

— Яна мяне не прывяла. Твой адрас даў мне твой бацька.

— Калі вы яго бачылі?

— Учора зранку.

— Вы служыце ў турме?

— Я сядзеў у турме разам з тваім бацькам.

— За што?

— Гэта ня важна. Гаворка пра цябе і пра твайго бацьку. Калі ня верыш, што я ведаю твайго тату, я скажу табе, што вы жылі ў Віцебску. Бацька твой працаваў там на чыгунцы. Вы ўцяклі адтуль. Брат твой, Антон…

— Так, вы ўсё ведаеце пра нас. Але як бацька выйдзе з турмы і даведаецца, што я працавала на вуліцы…

— Ад каго? Ты ж ня скажаш.

— Ад суседзяў. Можа, які госьць прыйдзе.

— Я і пра гэта падумаў. Вырашым гэта. Зьменіш пакой. Заўтра, як прыйдзеш з суду да мяне, пойдзем шукаць жытло ў іншым раёне, далёка ад вас. А за бацьку ўнясеш заклад, калі будзеш мець новае жытло. Пасьля скажаш бацьку, што не хацела жыць там пасля арышту брата. Абгаворым усё і зробім так, што будзе добра.

— Я мо зараз пайду дахаты.

— Адна ня пойдзеш, бо позна.

— Але як цяпер застацца з вамі?

— Так, як зь іншымі. Але ад заўтра ніякіх «гасьцей», ніякага «хаджэньня» па вуліцы. Бацьку ніколі пра гэта не кажы, бо ён засмуціцца. Будзе лічыць, што гэта яго віна. І я яму нічога не скажу.

Марыся моўчкі пазірала на мяне. На яе твары зьявілася чырвань. Яна сказала з дакорам:

— Чаму вы адразу не сказалі мне пра бацьку, калі ведалі, хто я?

— Дрэнна зрабіў. Але ня мог устрымаць сябе. Ты выйшла да мяне амаль голая, а ў мяне даўно не было дзяўчыны. Ведаеш жа, што мужчына, калі яму патрэбна жанчына, шукае яе нават на вуліцы. Але я вярнуўся, бо шкада мне было цябе і твайго бацьку… Я ж мог ніколі не прыйсьці… Але я хачу вам дапамагчы.

— Можа, ня будзем спаць разам сёньня. Я аддам вам дзьве тысячы.

— Што мне гэтыя дзьве тысячы? Мне давядзецца шмат на вас выдаткаваць.

Марыся засталася на ноч у мяне. Назаўтра мы ўзьняліся рана. Яшчэ раз абгаварылі, што ёй трэба ўладзіць. Пасьля дзяўчына пайшла дадому. Я ня ведаў, калі яна зробіць усё, таму пакінуў для яе ключ ад майго пакою звонку ў шчыліне, каля дзьвярнога праёму. Мы дамовіліся, што калі спарадкуе ўсе справы, прыйдзе сюды. Калі не застане мяне, будзе чакаць. Пасьля яе сыходу я пайшоў у горад. Мне карцела як найхутчэй вырашыць праблемы для Марысі й Даната. Я падаўся за Вяльлю, на Кальварыйскую вуліцу, і там пачаў шукаць сьціплае жыльлё. Хадзіў бочнымі вуліцамі й завулкамі. Выпытваў жыхароў гэтага раёну, крамнікаў, дворнікаў. Вельмі хутка знайшоў дзьве вольныя, недарагія кватэры. Але шукаў надалей, у надзеі, што знайду нешта лепшае. Нарэшце ўласьніца піўной на Кальварыйскай сказала мне, што шавец зь Веркаўскай вуліцы здае заднюю частку дому з садам, бо яго жонка памерла і яму ня трэба вялікай плошчы. А з садам сам ён ня можа даць рады, бо заняты працаю ў майстэрні. Я адразу пайшоў туды. Сапраўды, шавец хацеў здаць спакойным кватарантам частку дому і сад. Кватэра была асобнай. Складалася з двух пакояў і кухні. Мела склеп і гарышча. Сад быў удоўжкі каля пяцідзесяці мэтраў, а ўшыркі трыццаць. Уласьнік пакідаў кватарантам два ложкі, два сталы, некалькі крэслаў, шафу для вопраткі і кухонную шафку. На падворку быў занядбаны курнік і паветка на дровы. Я агледзеў усё дэталёва і адчуў, што гэта добрая прапанова, бо сам сад, пры добрым даглядзе, мог даць сьціплае ўтрыманьне для малой сям’і. Але плата складала шэсьць тысяч марак штомесяц і трэба было плаціць наперад за квартал. Я сказаў гаспадару дому, што сёньня прыйду яшчэ раз і падумаю, ці здымаць яго жытло. Была чацвёртая гадзіна. Я адразу ж пайшоў дадому. Марыся чакала мяне. Яна з сабою ўзяла кошык, у якім занесла ежу бацьку. Яна ўсьцешылася, як пабачыла мяне.

— Я баялася, што вы ня прыйдзеце.

— Чаму? Мы ж загадзя дамовіліся.

— Бо я заўсёды чакаю нейкага няшчасьця.

— Цяпер усё будзе добра. Скажы, ці твой бацька ведае, як урабляць зямлю і гадаваць сад?

— Усё гэты мы знаем. У Віцебску ля нашага дому чыгуначнікаў у нас была вялікая дзялянка зямлі. Заўсёды было ўсё сваё: бульба і гародніна. У нас былі нават парнікі.

— Выдатна! Хадзем. Я пакажу табе новае жытло. Калі табе спадабаецца, я сёньня заплачу, а заўтра ўселішся туды. Пагутарым па дарозе. Ты галодная?

— Я ела суп, які згатавала для бацькі.

— Я таксама не абедаў. Але зьямо нешта пазьней.