ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Ён заплаціў афіцыянту, і мы вышлі з цукерні. Камяніцу, у якой жыў дзядок, спраектаваў, відаць, нейкі вар’ят. А можа, будавалі яе без аніякага пляну п’яныя муляры? І выйшла з гэтага вялічэзная, пяціпавярховая скрыня з цэглы, якая мае малы, крывы дворык пасярэдзіне. А ў сярэдзіне ўпхнутыя таямнічыя паверхі лябірынтаў, зь цёмнымі закуткамі й зьвілістымі калідорамі. Толькі лесьвічная клетка была прасторная і сьветлая. Мы ўзьняліся на пяты паверх.

— Тыя дзьверы, — паказаў дзядок направа, — вядуць у пакоі ўласьніцы дому. Гэтыя вядуць да паасобных пакояў і да бібліятэкі. А сюдою пойдзем да мяне.

Вузкім калідорыкам мы выйшлі ў шырокі калідор. Напрыканцы яго я ўбачыў вялікія, падвойныя дзьверы. Дзядок адчыніў іх і сказаў:

— Тут жыву я. Зараз пакажу вам студыю.

Мы ўвайшлі ў пакой, у якім было трохі мэблі, некалькі шырм, два экраны і тры вялікія люстры. На тапчане ляжала кіпа драпіроўкі і некалькі кілімаў. На другім стале, пры сьцяне, былі два рэфлектары. Пасярод пакою на трынозе стаяў вялікі фатаграфічны апарат. Побач, на століку, ляжалі некалькі альбомаў. На сьценах віселі партрэтныя здымкі. Я зьвярнуў увагу на вялікі фатаздымак маладой дзяўчыны. У яе былі гладка зачасаныя назад цёмныя валасы і чорныя вочы, пад дугамі высока выгнутых броваў. Нос яе быў прамы, вусны малыя. Выраз твару ў яе быў халодны і быццам бы пагардлівы. Я наказаў на той партрэт і сказаў:

— Дзіўны твар. Прыгожая, але…

— Але што?

— Ледзяная і злая…

— Так? Гэта мая дачка. Якраз для яе працую. Яе маці памерла ў Ленінградзе. Толькі ў дваццатым годзе мы прыехалі сюды. Давялося пачаць жыць нанова… Што яна дзіўная — так. Але злая? Наўрад ці … Зараз пакажу здымкі вашай партнэркі.

Стары выцягнуў шуфлядку са століка і выняў чатыры фатаздымкі паштовага фармату. Падаў мне. Я ўбачыў здымкі голай жанчыны на цёмным фоне.

— Я ня бачыў такой прыгожай мадэлькі ні на водным здымку, — сказаў дзядок. — Твар непрыгожы, а цела найпрыгажэйшае.

— Можа, я ня буду пасаваць да яе?

— Я ўпэўнены, што ўсё будзе добра. Зрэшты, зробім зараз некалькі пробных здымкаў. Гэта дапаможа мне падрыхтаваць і прыдумаць першую сэрыю. Я гэтым трохі рызыкую. Цікавіць ня толькі верагодны прыбытак у будучыні, але таксама хачу зрабіць сапраўды харошыя здымкі.

Дзядок зацягнуў на вокнах цёмныя фіранкі і запаліў электрычнае сьвятло. Выставіў цёмны экран і накінуў на тапчан чорную драпіроўку.

За гэты час я разьдзеўся і стаяў голы ў сьвеце двух моцных рэфлектараў. Я намагаўся прыняць дакладна такія самыя позы, якія загадваў мне дзядок. Я бачыў, што ён зь вялікім запалам дае мне парады. На працягу гадзіны работа была скончаная. Дзядок зрабіў за гэты час шэсьць фатаздымкаў. Я бачыў, што ён задаволены, хаця ня бачыў здымкаў, бо зьбіраўся вырабіць іх пасьля.

Потым мы пайшлі да домаўласьніцы. Стары пагрукаў, бо званок не працаваў. Неўзабаве зь сярэдзіны пачуўся рыпучы голас:

— Хто там?

— Гэта я, Рэванскі.

Затрашчэлі засевы, заскрыгаталі кручкі, забразгатаў ланцуг.

— Крэпасьць, — ціха кінуў Рэванскі.

Дзьверы трохі прычыніліся, і ў шчыліне зьявілася недаверлівае вока і частка шчакі.

— А… гэта вы.

Толькі пасьля нас упусьцілі ў цёмную вітальню. Засьмярдзела нафталінам.

— Калі ласка, калі ласка… Тут трохі цёмна, але зараз, — рыпеў голас старой, якая старанна зачыняла дзьверы.

Мы ўвайшлі ў вялікі пакой, падобны да складу старой мэблі. Сьценаў наогул не было відаць, бо засланялі іх вялікія старамодныя шафы і пукатыя буфэты. Сярэдзіну пакою заняў разны стол, наўкола якога стаяла некалькі цяжкіх крэслаў. Пад стольлю вісела вялікая газавая лямпа. Панаваў паўзмрок. Рэванскі, са старасьвецкай далікатнасьцю ў рухах, прадставіў мяне гаспадыні:

— Гэта мой знаёмы. Дэмабілізаваны жаўнер. Шукае працу. Намагаюся яму дапамагчы.

Старая падала мне халодную, кашчавую далонь. Я назваў сваё прозьвішча.

— Брыгіда Жубжынская, — прадставілася яна, камічна выцягваючы губы.

Цётка была дужа гаваркая. Яна безупынна лапатала. Рэдчас пыталася, але ня слухаючы адказу, альбо адказваючы сама сабе, гаварыла далей. Да старога зьвярталася «пане Рэванскі». Пазьней я даведаўся, што ён мае падвойнае прозьвішча Ардэна-Рэванскі. Я пераважна маўчаў альбо каротка адказваў на пытаньні. Затое дзядок і пані Жубжынская банальна размаўлялі на тэмы дарагоўлі, надвор’я, кватарантаў. Нарэшце Рэванскі сказаў гаспадыні пра мэту нашага візыту: ён хоча зьняць у яе вялікі пакой, які раней належаў да кватэры старога. Яны называлі гэты пакой «бібліятэкай». Зь зьдзіўленьнем даведаўся, што старая вельмі ахвотна пагадзілася здаць мне пакой. Сказала, што прызначыць мне малую кватэрную аплату, бо ёй патрэбна, каб бібліятэка была заселена. Жубжынская пайшла па ключы, бо зьбіралася паказаць мне пакой.