ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Назаўтра ранкам я пайшоў у Закрэт і знайшоў зацішны куток, дзе мог загараць голым. Тут ціха і спакойна. Сонна цурчыць вада. Сонца палівае мяне цёплай хваляй праменьня. Ляжу, нашмараваны крэмам, які даў мне ўчора Рэванскі. Прыжмурваю вочы і сьлізгаю позіркам па зіхоткай паверхні вады. З удзячнасьцю думаю пра дзядка, які дапамог мне знайсьці пакой і на пэўны час даў магчымасьць зарабіць на жыцьцё. Думаю таксама аб гаспадыні кватэры. Яна падаецца мне дзіўнаю і нават ненармальнаю. Сёньня ранкам яна пагрукала да мяне. Я адчыніў дзьверы і ўбачыў Жубжынскую. Яна дапытліва сьвідравала мой твар, быццам бы хацела вычытаць зь яго нешта незвычайнае.

— Як вам спалася? — запытала мяне, уваходзячы ў пакой.

— Вельмі добра.

— Нічога вас не непакоіла?

— А нешта мусіла непакоіць?

Усьмешка прамільгнула на яе твары.

— Можа, ложак нязручны?

— Наадварот, вельмі зручны. А што тычыцца кватэрнай аплаты, то я паспрабую заплаціць як найхутчэй.

— Але ж зусім гэтага не патрабую, пакуль у вас няма працы. Жывіце бясплатна. Я хачу, каб гэты пакой ня быў пусты, бо яго могуць абакрасьці. А гэта ўсё, — паказала далоньню на кніжкі ў шафе і партрэты, — зьяўляецца для мяне дарагой сямейнай рэліквіяй.

Учора ўвечары другі раз я бачыў Рэванскага. Ён прынёс мне два ручнікі й бялізну. Потым мы доўга размаўлялі. Збольшага гаварыў ён, а я слухаў зь вялікім зацікаўленьнем. Стары дзіўна казаў: часам захопліваўся і рабіў гэткія жэсты, быццам бы прамаўляў да вялікай аўдыторыі. Я пачуў ад яго шмат цікавых рэчаў, але не магу яго добра зразумець. Ён цынік і мараліст; радыкал, але і кансэрватар. Ён сабраў мноства спрэчных ідэяў і поглядаў, стварыў зь іх незвычайнае цэлае і ўмее лягічна злучаць супрацьлеглыя паняцьці. Ён уражвае мяне гэтым і дзівіць, але забаўляе… можа, нават вучыць.

Я расплюшчваю вочы. Ляжу на гарачым пяску, бачу водную роўнядзь і другі бераг ракі, што плавіцца на сонцы. Заліты плыньню сонечных промняў залацісты ўзгорак. Зь берага пахілілася да ракі пашарпаная вятрамі сасна. Трохі далей — нахіленая хатка рыбака. На плоце сушацца сеткі. Над дахам, што парос імхом, разьліўся сакавіты, глыбокі блакіт неба. Над паверхняй вады лёгка трымціць паветра… З-за плоту выйшаў велічэзны сабака. Спыніўся, аблізваючы пысу чырвоным языком. Паволі крочыць да ракі. Некалькі разоў ляніва лыкнуў вады і сеў на беразе. Мае гэткую міну, быццам бы толькі што разгадаў заблытаную крыжаванку. Праз хвіліну лёг і закрыў лапаю вока ад сонца. Таксама «загарае». Ціша. Усё замерла ў нерухомасьці. З-за рыбаковай хаціны вылецела варона. Дасягнула сасны і цяжка села на сухой галіне. Зусім выразна бачу, як выпрастоўвае грудзі, уздымае ўгору ўзброеную доўгай дзюбай галаву і расхінае крылы ў бакі, паўтараючы рытмічна гэтыя рухі. Робіць «дыхальнае практыкаваньне». У поле майго зроку зьяўляецца новая постаць. Ад дому рыбака сьцежкаю да рэчкі ідзе хлопчык, гадоў дзесяці. Басанож. Мае акруглы тварык і ўскудлачаныя сьветлыя валасы. На руках ён нясе ката. Лашчыць яго галоўку. Падыходзіць да вады. Выцяў нагою сабаку, які неахвотна забрахаў два разы магутным басам, але месца не саступіў. Хлопец стаіць на беразе Вяльлі й песьціць ката. Я заўважыў, што ён мае ў руцэ шнурок. Завязвае яго на шыі ката. Ён робіць гэта подступам. Узьняў вялікі камень і ўмацаваў яго на другім канцы шнура. Увайшоў у ваду па сьцёгны. Раптам кінуў перад сабою ката з прывязаным да яго шыі каменем. Жывёла роспачна заенчыла. Камень плюхнуўся ў ваду і зараз жа за ім патанула і цела ката. Енк перарваўся. Там было, мабыць, ня вельмі глыбока, бо вада віравала пэўны час. На паверхню ракі выплывалі бурбалкі паветра. Потым вада супакоілася, схаваўшы дасканалае забойства.

Сонца гарачай пяшчотай абдымае зямлю. Ціша… Лянотна пазіраю на супрацьлеглы бераг. Выглядае як саладжавая акварэль: пагоркі, сасна, бірузовае неба, залацісты пясок, сабака і харошы твар хлопчыка… У яго аблічча анёлка.

«Жыцьцё цудоўнае. Усе добрыя». Сустракаю позірк блакітных вачэй. Ён блукае па маім голым целе. Мне робіцца холадна.

5

Некалькі дзён я зусім ня думаў, што мяне чакае пазаваньне разам з кабетаю. Ранкам я ішоў на Біржу працы, каб атрымаць афіцыйнае пацьверджаньне пра тое, што працы для мяне няма. Потым надаваўся на раку і там загараў. У першыя дні скура пачырванела, але не была спаленая, бо па парадзе Ровенскага я шмараваў чулыя месцы крэмам. Потым цела пачало набываць карычневы колер і загар умацоўваўся. Вечарамі я хадзіў дапазна па горадзе, назіраючы за жыцьцём вуліц. Гэта сталася маёй звычкай. Раней цягаўся па неабходнасьці, бо мне не было куды ісьці й мяне гналі голад і роспач. Цяпер я знаходзіў у гэтым прыемнасьць. Горад стаўся для мяне тэатрам, людзі — акторамі, жыцьцё — трагікамэдыяй.

Калі надышоў чацьвер, я пачаў хвалявацца. Рэванскі сказаў мне, каб прыйшоў да яго ўвечары а сёмай, бо мадэлька ўдзень працуе. Таму ёй трэба адпачыць, бо зранку да чацьвёртай гадзіны яна прыбірае пакоі й абслугоўвае гасьцей у гатэлі.