ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Куба ўсхапіўся на ногі, узьняў дагары крэсла, на якім раней сядзеў, і хацеў ударыць ім гаспадара шынка. У гэты момант Колька схапіў крэсла і вырваў яго ад Кубы. Тады Куба цяў яго кулаком у галаву. Колька схапіў яго аберуч за шыю. Яны барукаліся ў праходзе між столікамі. У нейкі момант Куба ўдарыў Кольку кулаком у бок і вырваўся зь яго абдоймаў. Ён адскочыў назад пару крокаў і зірнуў направа, шукаючы якогась прадмету для бойкі. Раптам схапіў з майго століка амаль поўную бутэльку піва. Калі замахваўся, каб ударыць Кольку, піва з адкаркаванай бутэлькі налілося на мяне, а з зачэпленага століка паляцеў на падлогу ўвесь посуд. Агарнула мяне злосьць, бо ж страціў толькі што пачатую вячэру, за якую заплаціў. Я ўсхапіўся зь месца і моцным ударам кулака ў бок амаль зваліў Кубу з ног. Бутэлька вылецела зь яго рукі. Зь перакрыўленым ад злосьці тварам той рушыў на мяне. Гэта быў дужы і моцны мужчына, які зусім ня ўмеў біцца. Я гэта заўважыў напачатку бойкі. Я чакаў яго. Калі Куба узьняў кулак, каб ударыць мяне, адсланяючы сваё тулава і галаву, прамым ударам левай рукі ў жывот і амаль адначасным ударам з паўабароту правага кулака ў сківіцу, я зваліў яго на падлогу. Было відаць, што ён ня можа ўзьняцца.

Колька падскочыў да мяне.

— Хутчэй сыходзь! — сказаў ён. — Зараз тут будзе паліцыя.

Мы выбеглі з шынка на вуліцу. Празь некалькі сот крокаў Колька схапіў мяне за руку і пацягнуў у цёмную нішу каля брамы вялікай камяніцы. Неўзабаве ходнікамі каля нас хапатліва прайшла босая дзеўка. За ёю сьпяшаліся два паліцыянты.

— Цяпер можам ісьці, — сказаў Колька.

Падаліся ў напрамку цэнтру гораду.

— Дзякую вам за дапамогу, — сказаў Колька. — Я ня мог даць яму рады, бо хлопец як вол. А вы, напэўна, ведаеце бокс.

— Ведаю. Я мог бы яго моцна скалечыць, але не хацеў. А праз вашу бойку застаўся галодны. Маю такое паскуднае шчасьце.

— Тады запрашаю вас на вячэру. Таксама хачу есьці. Ведаю добры шынок на Татарскай. Майго знаёмага. Хадзем туды.

Па дарозе Колька сказаў мне, што дэмабілізавалі яго напрыканцы дваццатага году. Ён служыў у войску добраахвотнікам і застаўся ў Вільні, бо ня хоча вяртацца да родных у Менск-Літоўскі.

— Мы землякі, — сказаў яму, — і я зь Менску. Служыў добраахвотнікам, але дэмабілізаваўся толькі ў красавіку. Цяпер шліфую брук у Вільні й шукаю працу.

Колька шчыра мне ўзрадаваўся, бо, як выявілася, у Менску ў нас былі супольныя знаёмыя. Неўзабаве мы сядзелі ў малой рэстарацыі Ворчыка. Была яна вядомая ў горадзе добрымі рыбнымі стравамі. Колька замовіў дзьве порцыі халоднай гусяціны і графін гарэлкі. Я спытаў яго пра прычыну бойкі ў шынку.

— Вы гуляеце ў більярд? — спытаўся ён.

— Не. Ня ведаю гэтай гульні.

— Значыць, цяжка будзе растлумачыць, але я паспрабую. Я — адзін з найлепшых гульцоў у Вільні. У майго бацькі, як я ўжо казаў вам, была рэстарацыя ў Менску, а там былі два більярды. Калі быў малым хлопчыкам, я ўжо спрабаваў гуляць. Ставіў уздоўж більярду крэслы й гуляў, ходзячы па іх. Бацьку гэта забаўляла — і пачаў мяне вучыць гэтай гульні. А калі я вырас, то гуляў вельмі добра. Можа, і ў Менску я быў адным з найлепшых гульцоў. Калі ж па звальненьні з войска апынуўся ў Вільні, дык якраз пачаў жыць з гэтае гульні. Гэтак склалася… Такім чынам, я гуляю на грошы. Звычайна, калі гуляюць добрыя гульцы, заўзятары робяць заклады на тое, хто выйграе. Калі вельмі добры гулец гуляе са слабым, дык звычайна апошняму даюць фору, каб выраўняць шанцы. Таму часта здараецца, што добры гулец прайграе слабейшаму. Але ў нас, майстроў кія, ёсьць свае камбінацыі. Мы дамаўляемся з заўзятарамі й гуляем так, каб наўмысна прайграць, калі маем шанец на выйгранку. У гэты час нашы заўзятары ставяць на слабых гульцоў, якія выйграюць.

— Ці не выглядае гэта падазрона?

— У тым вось і справа, — сказаў Колька. — Трэба быць таксама і акторам. Трэба гуляць так, каб выглядала, што намагаешся выйграць.

— Але вам даводзіцца плаціць за прайгранку.

— Так, але здараецца, што я гуляю партыю на тысячу марак і прайграю іх. А мае заўзятары выйграюць дзесяць тысяч. З гэтага атрымліваю потым трэць альбо палову. Гэта залежыць ад дамовы.

— Чаму тады той Куба пачаў біцца?

— Бо быў п’яны. А дачапіўся да таго, што я выйграў партыю, якую трэба было прайграць. Але гэтак склалася, што ня мог яе прайграць, бо выглядала б гэта «на зьліў». Гэта значыць, наўмысная прайгранка. Так што мае заўзятары страцілі сёньня на адной партыі, але зарабілі на дзьвюх наступных. У выніку выйгралі. Але Куба ўпёрся па п’яні, што ён не павінен плаціць мне са сваёй выйгранкі. Ён сам гулец. Сярэдні. І неблагі хлопец. Цудоўна гуляе ў карты. Але калі нап’ецца — невыносны.

— Што зь ім цяпер будзе?

— Ноч праседзіць пад арыштам. Падпіша пратакол, але справу абавязкова «замажуць». Паліцыя яго ведае. Добра, што ня здарылася нічога значнага, бо мог бы разьбіць галаву мне альбо гаспадару рэстарацыі.

— Але ж гарэлка — паскудны напой.

— Ваша праўда! Вып’ем за гэта.