ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Штодзень я хадзіў на Біржу працы і заўсёды атрымліваў паведамленьне, што для мяне нічога няма. Фактычна я страціў надзею, што атрымаю якую-небудзь працу, бо бачыў, што нават добрыя прафэсіяналы некалькі месяцаў ня могуць знайсьці работы. А беспрацоўных рэгістравалася ўсё больш, і чарга была велізарная. Значную частку беспрацоўных складалі дэмабілізаваныя вайскоўцы. Шмат зь іх былі добраахвотнікамі, якія не маглі вярнуцца да родных, якія засталіся за мяжой па сканчэньні вайны. Я размаўляў зь імі і, слухаючы іх споведзі, зразумеў, што сытуацыя ў многіх вельмі трагічная. Асабліва цяжка было тым, хто меў на ўтрыманьні вялікія сем’і. Мне нават падалося, што проці іх я заможны. Я саромеўся ісьці ў бюро ў лепшай вопратцы, бо выглядаў добра забясьпечаным чалавекам, які дамагаецца працы, гэтак патрэбнай людзям, якія жывуць у крайняй галечы. У сапраўднасьці мая сытуацыя не была цалкам ружоваю. Пакуль я маю пакой і добра апрануты. Але з чаго буду жыць, калі скончыцца мая праца ў Рэванскага? А аднаго дня стары сказаў мне, што калі яму добра пашчасьціць, ён зьбіраецца пераехаць у Варшаву настала. Гэта ўсё не суцяшала, але жывіла надзея, што здарыцца нешта, што дазволіць мне знайсьці сталую працу.

Неўзабаве пасьля таго, як я заўважыў сьвятло ў бібліятэцы, да мяне завітала пані Жубжынская. Вывучальна прыглядаючыся да мяне, спыталася:

— Як пачуваецца пан Лубень?

— Добра. Дзякую.

— Вы задаволеныя пакоем?

— Вядома. Шырокі, зручны, і адчуваю сябе добра.

— Нічога вас не непакоіць?

Я ўважліва пазіраў на гаспадыню, намагаючыся зразумець, ці яе пытаньне не зьвязанае з тым сьвятлом. Не заўважыў, аднак, нічога падазронага ані ў выразе твару, ані ў голасе. Вырашыў таму ня згадваць пра мой непакой.

— Нічога, — сказаў я. — Можа, нешта адбываецца, калі я сплю. Але сон маю моцны. Зрэшты, нічога не баюся. На вайне я перажыў гэтак шмат небясьпекаў сапраўдных і блізкіх, што на дробязі не зьвяртаю ўвагі.

— Вельмі цешуся, — сказала старая, — бо іншыя кватаранты не хацелі жыць у бібліятэцы. Нешта іх тут страшыла. Зьяўляліся нейкія прывіды.

Я вырашыў выкарыстаць гэты візыт і папрасіў аб вызначэньні мне кватэрнай платы. Я хацеў жыць на правах звычайнага жыльца. Я сказаў ёй, што меў разавую працу і трохі зарабіў. Таму хачу заплаціць квартплату.

— Магу пачакаць, калі вы атрымаеце сталую працу, — сказала Жубжынская, — але калі вы настойваеце, дык я прызначу вам квартплату. Новыя кватаранты асобных пакояў плацяць мне дзьве тысячы марак штомесяц. Вы будзеце плаціць, як выключэньне, тысячу марак. А нават, пакуль ня знойдзеце сталай працы, пяцьсот.

— Выдатна! Зараз жа заплачу вам за два месяцы. Жыву ў вас чацьвёрты тыдзень. Буду мець аплачаны пакой яшчэ на адзін месяц і тыдзень.

Даў гаспадыні тысячу марак. Хацела даць мне расьпіску за атрыманыя грошы, але я сказаў, што цалкам ёй давяраю. Пасьля атрыманьня грошай старая сказала:

— Я патурбавала вас, пане Лубень, сваімі адведзінамі, але было мне цікава, ці зможаце вы тут жыць. Пасьля сьмерці майго мужа іншыя кватаранты выбіраліся адсюль. Але дамовімся, калі нешта здарыцца, вы мне пра гэта паведаміце.

— Вельмі ахвотна. Але што можа здарыцца?

— Ня ведаю, што можа здарыцца…

Яна з асьцярогаю зірнула на партрэт нябожчыка мужа.

— А мо, вы раскажаце, што тут адбывалася, што настрашыла іншых кватарантаў?

— Не хачу вас палохаць.

— Я наўрад ці напалохаюся. Акрамя таго, ня зьеду адсюль, пакуль ня здолею знайсьці лепшага жытла. А на гэта надзеі няма. Пакой гэты вельмі зручны. Калі мне вы скажаце, буду ведаць, што можа здарыцца.

— Дык вось, некаторыя кватаранты заўважалі, што падчас іх адсутнасьці нехта запальвае ў гэтым пакоі сьвятло.

— Толькі гэта?

— Але здаралася гэта пару разоў.

— Хто тут жыў?

— Маладыя пасьля шлюбу.

— І што далей?

— Аднаго дня, калі вярнуліся дахаты, яны ўбачылі, што шторы на вокнах завешаныя, а ўсе партрэты вісяць дзіўна перакрыўленыя. Наступнага дня кватаранты пакінулі жытло, а праз тыдзень у мяне былі іншыя. Таксама пара, якая нядаўна згуляла вясельле. Аднаго дня на гэтым стале зьявіліся намаляваныя крэйдай два крыжы. Гэта напалохала кватарантаў, але яны ня зьехалі адразу, але за пару дзён. Па вяртаньні дадому яны ўбачылі перакулены дагары нагамі стол, а партрэт майго мужа ляжаў на іх ложку пад коўдраю. Ад таго часу я нікому яго не здавала.

— А хто жыве ў пакоях каля мяне?

— Дзьве сяброўкі,чыноўніцы. Немаладыя жанчыны.

— А ў іх няма прывідаў?

— Не. Яны таксама хацелі адсюль зьехаць, але калі вы засяліліся, яны засталіся. Я ўдзячная вам. Іншыя кватаранты ня будуць цяпер расказваць усім, што ў доме жахі і што ў бібліятэцы ніводны жылец ня можа вытрымаць.

Я доўга маўчаў і ўглядаўся ў вочы Жубжынскай. Яна занепакоілася, змоўкла і ня зводзіла ад мяне вачэй. Праз пэўны час я вымавіў:

— Ну дык і цяпер тут прывіды.

Старая пазірала на мяне з жахам, быццам бы і я быў зданьню.

— І што вы на гэта?

— Нічога. Буду тут жыць далей.

— Вы толькі нікому пра гэта не кажыце. Я думала, што будзе спакой. А цяпер зноў… Калі хочаце, я вярну вам квартплату.