ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Жубжынская ўздыхнула і пайшла пільнаваць дом ад злодзеяў, а я падаўся ў камісарыят, каб прапісаць Міхала Лубеня, які жыве ў доме ўдавы Брыгіды Жубжынскай. У той жа дзень увечары я позна вяртаўся дадому. Падыходзячы да камяніцы, затрымаўся на супрацьлеглым баку вуліцы і зірнуў уверх. Я пачаў шукаць зрокам балькон і вокны майго пакою. Знайшоў іх, і дзіўная рэч — заўважыў, што ўсярэдзіне гарыць сьвятло. Я ня даў веры вачам. Я памятаў, што выходзячы з дому не запальваў сьвятла. Зрэшты, гэта не было сьвятло электрычнай лямпачкі, але газавай лямпы альбо сьвечкі. Падумаў нават, што я памыліўся. Уважліва пералічыў чатыры доўгія шэрагі вокнаў і пераканаўся, што ў маім пакоі сапраўды гарыць сьвятло. Зрэшты, цяжка было памыліцца. Бібліятэка месьцілася ў вялікай залі з двума вокнамі і дзьвярыма, што вялі на балькон. Узіраючыся даўжэй уверх, заўважыў, што сьвятло некалькі разоў пераносілася зь месца на месца. Не было сумневу: нехта ходзіць па маім пакоі. «Можа, гаспадыня? Але навошта? Ведаю, што ніколі не пагодзіцца ўвайсьці ўночы ў бібліятэку, у якой — як сама сказала, — ня мог затрымацца ніводны кватарант. У гэткім разе хто? Ключ у мяне… Толькі злодзеі… Сапраўды, жыхары камяніцы маюць такія дзіўныя прозьвішчы, што…»

Я пасьпешна ўздымаўся цёмнымі сходамі ўверх. Паволі адчыніў дзьверы зь лесьвічнай пляцоўкі да калідорыка і падышоў на дыбачках да бібліятэкі. Нейкае імгненьне я прыслухоўваўся. Усярэдзіне было ціха. Я спрабаваў зазірнуць усярэдзіну празь дзірку для ключа. Але было там цёмна. Ціхенька адчыніў дзьверы. Ускочыў у пакой. Крутануў уключальнік ля акна. Залю заліло сьвятло. Яна была пустая. Нічога ня сьведчыла тут аб нядаўняй прысутнасьці чалавека. Я агледзеў увесь пакой. Пад пільным позіркам вісячага над ложкам партрэту мужа пані Жубжынскай правёў дасьледаваньне. Зазірнуў у камін і пад ложак. Паўсюль пуста. Я зьбянтэжыўся. «Няўжо злодзей уцёк? А можа, гэта быў водбліск сьвятла зь іншых дамоў? Можа, сьвятло вулічнага ліхтара гэткім чынам падала на мае вокны?»

Зрабіў досьлед: пакінуў запаленую электрычнасьць і выйшаў на вуліцу ды з таго самага месца, дзе стаяў раней, зірнуў уверх. У бібліятэцы гарэла сьвятло, такое, як і ў іншых вокнах верхняга паверху. Вярнуўся ў пакой, згасіў электрычнасьць і зноў выйшаў на двор. Вокны бібліятэкі былі зусім цёмныя. Цяпер ня меў сумненьняў, што раней нехта быў у маім пакоі. Я доўга хадзіў па залі, намагаючыся разгадаць гэтую загадку. Некалькі разоў пазіраў у кірунку партрэту над ложкам. Накінуў зьверху стары ручнік гэтак, каб закрываў галаву і грудзі выявы мужа пані Жубжынскай. Потым я пачаў лічыць партрэты, што віселі абапал залі. Партрэт пад маім ложкам быў трынаццаты. Я ня быў прымхлівы, але гэтым разам вылаяўся. Замкнуў дзьверы на ключ і схаваў яго ў кішэні. Потым распрануўся і ўлез пад коўдру. Доўга ляжаў з расплюшчанымі вачыма. Прыпамінаў сабе аповеды гаспадыні пра кватарантаў «Сапраўды незвычайны дом. Трэба дасьледаваць пакой удзень. Гэта не магло мне падацца».

Заснуў, забыўшыся згасіць сьвятло. Была ноч. Пабудзіў мяне нечы шэпт: «Пане Лубень, пане Лубень!». Я сеў на ложку і ўбачыў перад сабою постаць Жубжынскай, якая трымцела. У яе быў жахліва перакрыўлены твар.

— Што гэта? Што з вамі?

— Цішэй… Яны там! — паказала яна пальцам на дзьверы.

Я пачуў шум у калідоры. Хацеў ціхенька падысьці да дзьвярэй, але старая, чапляючыся за мяне ў роспачы рукамі, не пусьціла.

— Можа, тут ёсьць нейкае іншае выйсьце? — запытаўся я. — А можа, паклікаць людзей?

— Ціха… ціха… Яны паўсюль. І там таксама, паказала яна на балькон.

— Што ж рабіць?

— Бярыце гэта… — яна выняла з фальбонаў сукенкі шаблю. — Гэта яго шабля, супраць яе ніхто на абароніцца, толькі ён…

У гэты момант дзьверы імкліва адчыніліся і ў пакой увалілася некалькі дзясяткаў людзей дзіўнага выгляду. Іх вочы палалі шаленствам. Суцэльным масівам яны пасоўваліся да нас. Я стаў між вялікай шафай ды высокай, масіўнай сьпінкай ложка. Старая прысела на кукішкі за мной на падлозе. Мая пазыцыя была зручная, і я мог адтуль лёгка бараніцца. Людзі, якія атакавалі нас, мелі ў руках нажы і кіі. Некаторыя зь іх былі толькі ў бялізьне. Сярод іх было некалькі жанчын… Шалёныя, агідныя фурыі. Старая шаптала ззаду:

— Яны хочуць забіць нас, пане! Будзьце ўважлівыя. Абы пратрымацца да ранку… Той першы — гэта Экразыт Цэлестын, направа ад яго Гроб Яхім, налева Кашмар Медард, за ім Страшны Гірш, а з боку Гроб Ружа, — шаптала старая.

Бойка працягвалася. Я адбіваў шабляю ўдары кіямі й не дапускаў узброеных пачвараў наблізіцца да мяне. Хаця бойка была зацятаю, людзі, што былі ў залі, не падавалі ніводнага гуку. Ніхто зь іх не азваўся ані словам. Чуў толькі шэпты Жубжынскай:

— Толькі да раніцы, пане! Толькі да раніцы…